De Gentse Boekentoren

Opnieuw glorieus en bloot

Driewerf hoera! De Boekentoren is uit zijn jasje en het hondje zit op het dak! Schamper zat samen met de hoofdbibliothecaris Sylvia Van Peteghem om de meest recente (en de meer historische) nieuwtjes te weten te komen over onze Boekentoren.

In den beginne...

Het Bataviabeluik

De oorspronkelijke universiteitsbibliotheek lag aan Sint-Jacobs, in het gebouw dat vandaag nieuw leven heeft gevonden als The Holy Food Market. Eens de bibliotheek zijn praktisch nut verloor omdat de locatie te ver verwijderd was van de universiteit zelf, ging men op zoek naar een nieuwe locatie. Het Bataviabeluik bij het Sint-Pietersplein werd met de grond gelijk gemaakt, en op die site verrees de Boekentoren naar de plannen van Henry van de Velde. De Boekentoren moest de vierde grote toren worden die de Gentse skyline zou beparelen, en was een ware breuk met de toenmalige gebouwen in de omgeving. 

De Boekentoren moest de vierde grote toren worden die de Gentse skyline zou beparelen

Tegen 1939 was de toren grotendeels af. Tijdens de bezetting in de Tweede Wereldoorlog werd hij gebruikt als uitkijkpost, en stond er luchtafweergeschut. De toren onderging in de volgende decennia verschillende fases van betonrot. Een quick fix die volgde was het aanbrengen van een gele epoxylaag. Jammer genoeg bleef de Boekentoren gestaag afbrokkelen. In de jaren net voor de restauratie zag de toren er maar zielig uit, zeker als je vergelijkt met hoe hij er uitzag in zijn glorietijd. Alle kleine reparaties die volgden deden af aan de initiële kwaliteit en esthetiek van het gebouw.

In de jaren vijftig en net voor de restauratie

Revival

In 2002 verscheen er een externe mecenas op het toneel. Nadat hij zich verwonderd had over de schoonheid van het architecturaal meesterwerk van van de Velde, kon André Singer het niet over zijn hart krijgen de toren in die staat achter te laten. Hij zorgde ervoor dat er een schatting werd gemaakt van de exacte kost van de restauratie. Vanaf dat moment werd er gezocht naar financiering, want de prijs werd geschat op 41 miljoen euro. De vroegere rector André De Leenheer maakte het zijn laatste wapenfeit als rector om de lening voor elkaar te krijgen. Sindsdien zit het architectenbureau Robbrecht en Daem achter de restauratiewerken. Zij waren blijkbaar de enigen die plannen hadden getekend die in symbiose waren met het werk en de visie van Henry van de Velde. De andere projectvoorstellen waren te invasief op de initiële intenties van de architect. Interessant om weten is dat de boeken uit de toren werden gehaald en werden ondergebracht in een splinternieuw ondergronds depot. Daarvoor was het nodig dat ze een volledig nieuwe kelder zouden creëren onder de binnentuin. In een kluis in dat depot zitten ook de oudste geschriften en boeken die de UGent bezit! Naast het ultramodern depot is er nog een andere noemenswaardige nieuwigheid: het hondje boven op de rand van de top van de Boekentoren. Dit hondje is live geboetseerd naar het model van een echte hond. Toeval wil dat dat hondje op exact dezelfde plaatsen vlekken had als het vroegere hondje van de architect Henry van de Velde. De cirkel is rond!

Tijdens de bezetting in de Tweede Wereldoorlog werd hij gebruikt als uitkijkpost

Wilde toekomstplannen

De leeszaal

De Boekentoren bestaat niet alleen uit de toren zelf. Errond vind je nog een paar andere aangrenzende gebouwen die erbij horen. Daar hoort onder andere een prachtige leeszaal bij die uitkijkt op een groot terras met een luifel. Deze ruimte zou in de toekomst kunnen dienen als een leescafé voor studenten. Andere prachtig verlichte zalen zouden opengesteld worden als lees- en studiezalen. Ook de belvedère, de ruimte in de top van de Boekentoren, gaat een publieke bestemming krijgen met een eigen ingang en zal opengesteld worden voor bezoek en evenementen zoals doctoraatsverdedigingen.

De Boekentoren bestaat niet alleen uit de toren zelf.

Material Girl

De Boekentoren is een modernistisch gesamtkunstwerk, volledig gemaakt uit Belgische materialen (met dank aan het protectionisme tijdens de crisis in de jaren 30). Van de Velde ontwierp het gebouw en de meubels. De sokkel van de Boekentoren is gemaakt van arduin, een blauwige Belgische steen die ook wel bekend is van de dijken in menig kustdorp. Daarboven zie je voornamelijk gewapend beton, dat was in die tijd een nieuw materiaal en het was lekker functioneel: snel en sterk. Zijn strakke harde modernisme aan de buitenkant combineerde hij met warmere houten meubels en zachte rubberen of linoleum vloeren. De rubberen vloer in de leeszaal is echter nooit uitgevoerd, omdat een naderende oorlog de invoer van dit Congolees materiaal bemoeilijkte. Ter vervanging bracht men een vloer van Belgisch marmer aan. Marmer reflecteert veel meer geluid, wat nefast was voor de akoestiek. Het was een zaal waar je het waarschijnlijk al hoorde wanneer iemand een bladzijde omdraaide. Het mooie aan de huidige renovatie is dat het architectenbureau Robrecht en Daem rekening houdt met de oorspronkelijk bedoelde materiaalkeuze.

Henry van waar?

Wie was die beruchte architect nu juist? Van de Velde was een invloedrijke Belgische architect-meubelontwerper rond de eeuwwisseling. Voor hij zich aan architectuur waagde, schilderde hij pointillistische werken geïnspireerd op Seurat en Van Gogh. Samen met Victor Horta was van de Velde eind 19de eeuw toonaangevend binnen de art nouveau of jugendstil -insert zweepslagje.jpg. Dit is een stijl met vormen geïnspireerd op de natuur en mystiek met nog veel pre-eerste-wereldoorlogoptimisme. De Boekentoren is echter een kind van het einde van het interbellum. Waarden zoals orde, hygiëne en minimalisme waren toen hoger gewaardeerd binnen de nieuwe populaire architectuurstroming: modernisme. Deze stijl ken je misschien van de stroming van Le Corbusier met onder andere witte gevels en grote glaspartijen.

Nog geen stemmen

Reactie toevoegen