Seks in Japan: gebrek of teveel?

Mensen lijken een fascinatie te hebben voor de Japanse cultuur, en dan hebben we het niet enkel over anime weeaboos, de grote fans van Japanse cartoons. Voor velen lijkt Japan een soort sprookjesland waar de vreemdse verhalen vandaan komen - van een boyband die uit hologrammen bestaat tot een hotel met robotpersoneel. Alles kan in het land van de rijzende zon.

Wat ons in het Westen vaak het meeste schokt is hun schijnbare comfort met seksualiteit. Of ja, 'comfort'. Soms stevent het geruste af op het perverse. Zelfs in kinderseries is er soms een seksuele bodem te vinden. Tegelijkertijd hebben massaal veel Japanners geen seks meer. Tegen 2060 zal het land een derde van zijn inwonersaantal verloren hebben aan dalende geboortecijfers. Waar komt deze schijnbare paradox vandaan? En wat moeten we eigenlijk geloven als het aankomt op al die sterke verhalen?

Seks met de shogun

Het Japan dat de meesten van ons kennen is een hypertechnologisch land, best samen te vatten door te verwijzen naar robots en monsterfilms. Dat is zeker niet altijd het geval geweest. Het Japan van voor de 19de eeuw was een militair fort. Er regeerde een keizer, maar die had vaak voor lange periodes geen effectieve macht. In de praktijk was het vaker de shogun, de opperbevelhebber van het leger, die met de staf zwierde. Dat of het land was opgedeeld in kleinere rijkjes van lokale oorlogsheren.

Wat deze maatschappij vooral kenmerkte, was de strikte hiërarchie. Volgens de regels van het confucianisme werd er ook nadruk gelegd op het gezinsleven, en in contrast met sommige andere Aziatische landen vertrok het huwelijk veelal uit een idee van romantische liefde. In tegenstelling tot ons Europese idee van het huwelijk, werden seks en liefde van elkaar gescheiden in Japan. Het was meer dan gebruikelijk om er als man sekspartners buiten het huwelijk op na te houden. Voor hun tijd genoten de Japanners daarom van een grote seksuele vrijheid. Zo werd homoseksualiteit bijvoorbeeld zonder problemen getolereerd. Veel sprookjes hebben zelfs homoseksuele koppels in de hoofdrol.

Het nationalistische sprookje kon echter niet blijven duren. In de 16de eeuw openden de Japanners een van hun havens voor de Nederlandse handelaren, mits ze hun christelijk geloof thuis zouden laten. In de 19de eeuw werd de economische druk zo hoog dat ze hun poorten wel moesten openen voor de VS en het Verenigd Koninkrijk. Deze periode, beter bekend als de Meiji-periode, werd gekenmerkt door een ontzettend snelle 'verwesterlijking' van de samenleving. Ze namen dit echter een beetje té serieus en voor ze het wisten hadden ze een imperialistisch regime en stonden ze met hun leger in Korea. Maar ze namen ook enkele westerse waarden over, zoals de onderdrukking van homoseksualiteit en het einde van vrije seks. Aan de imperialistische fase van hun geschiedenis kwam uiteindelijk toch een einde na de Tweede Wereldoorlog. Sindsdien is Japan het vreemde, technologische land dat we kennen.

Hentai en panty-automaten

Japan is echter niet enkel het land van robots, maar ook van een hele hoop perverse, vrij ongewone fetisjen. Dat dit geen mythe is, wordt duidelijk als ik Japanners aanspreek over hun buitenlandse imago. "Naar mijn mening is Japan zeker een land waarin fetisjen domineren", zegt Eugene Tsukahara (18), student 'Gender, Sexuality and Social Studies' aan de Universiteit van Tokio. "Het vrouwelijke lichaam wordt nog vaak geobjectiveerd, maar minder direct dan in het Westen. Westerse fetisjen zijn meestal extern. Dat komt denk ik omdat seks een erg centrale rol inneemt in jullie cultuur. Maar bij ons waren dat soort directe verwijzingen naar seks lang verboden, waardoor een hele hoop van onze fetisjen niet seksueel lijken. Een Japanse fetisj heeft meer te maken met gedrag en is dus eerder intern. Ik denk dat het ergens goed is dat wij minder expliciet zijn dan het Westen, maar dat zorgt er ook wel voor dat vrouwen dat gedrag vaak vrijwillig internaliseren."

"Japan is een land waar fetisjen domineren"

Dat klinkt natuurlijk erg abstract, maar hij geeft meteen een goed voorbeeld. "Er is in Japan veel te doen rond de kawaii-cultuur. 'Kawaii', wat zoveel betekent als 'schattig', is een naam voor een bepaalde vorm van kinderachtig gedrag dat de Japanners aantrekkelijk vinden. Dit gaat zo ver dat een hele hoop mannen zelfs opgewonden raken van schooluniformen." Eugene heeft echter geen idee waar die, op het eerste gezicht pedofiele, fetisj vandaan komt. Tomoki Ishikawa (19), ook een student aan de Universiteit van Tokio, denkt dat hier wel een historische basis voor is: "De kawaii-fetish, die vooral nog erg aanwezig is in de Japanse popmuziek, gaat erg ver terug in de Japanse geschiedenis. Kabuki, traditioneel Japans theater, werd vroeger bijvoorbeeld vaak gebracht door 'knappe jongens en meisjes' en had al een duidelijke seksuele connotatie."

Als we hen vragen naar de grote seksindustrie in hun land, moeten ze beiden lachen. Geen van hen heeft ooit al grote sekswinkels gezien, waarop bij ons altijd zo'n sterke nadruk wordt gelegd in reportages over seks in Japan. Eugene heeft hier een verklaring voor: "Over het algemeen dwingt de maatschappij Japanners hun libido te onderdrukken. Daarom zijn de meest fetisjes dus niet seksueel. Soms zie je echter wel plotse uitbarstingen van libido, vooral in onze kunst en in de vele fetisjen. Die sekswinkels zijn een manier om om te gaan met een land waarin seks onderdrukt wordt. Maar dat is zeker niet mainstream, er rust zelfs een heel groot taboe op."

Het land van de ondergaande lust

De hoeveelheid onorthodoxe fetisjen is echter wel de laatste van Japans zorgen. Japan heeft de laatste jaren te kampen met wat zij zelf sekkusu shinai shokogun noemen, het celibataire syndroom. De Japanse jeugd heeft geen seks meer. Dat probleem drukt zich het best uit in enkele cijfergegevens. Van de 18- tot 34-jarigen heeft naar eigen zeggen 41 procent nog nooit seks gehad en 64 procent heeft geen relatie. Sterker nog, 45 procent van de vrouwen tussen de 16 en 24 jaar heeft een degout van seks en een derde van de mannen gaat hiermee akkoord. Maar zelfs zij die seks hebben, lijken er geen fan van te zijn. Bij getrouwde koppels heeft 47 procent minder dan één keer per maand seks. Die cijfers verduidelijken waarom de Japanse bevolking gestaag afneemt.

Wanneer ik Eugene vraag naar de toestand van de Japanse jeugd, reageert hij bevestigend: "Ja, je merkt wel dat er een zekere sfeer heerst. Veel mensen van onze leeftijd zijn gewoonweg niet geïnteresseerd in relaties. De precieze reden hiervoor is momenteel een hot topic bij ons, al denk ik dat dit niet meteen iets te maken heeft met een andere manier om naar seks te kijken. Wat vooral veranderd is in Japan, zijn de sociale relaties tussen mensen. Er heerst een soort individualisme onder de mensen en daardoor weten veel jonge mensen niet meer hoe ze banden kunnen vormen met anderen. Jongeren kunnen onderling zelfs niet meer over seks spreken. Ik denk echter dat individualisme wereldwijd groeit, niet enkel in Japan."

"De maatschappij dwingt Japanners hun libido te onderdrukken"

Tomoki staat er wat sceptischer tegenover. "Sommige analytici beweren dat dit gebrek aan seks een gevolg is van een stijging van eenzaamheid in onze maatschappij. De vreemde Japanse fetisjen zijn bijvoorbeeld al eeuwen aanwezig in onze cultuur. Waar Europa glasramen heeft, hebben wij traditionele pornografische tekeningen met tentakels. Misschien dat de opkomende seksindustrie en technologisering van de samenleving hier iets mee te maken heeft, maar dan zie ik ook niet in waarom dit enkel in Japan zou gebeuren."

Gezocht: een bevolking

Hoe interessant het ook mag zijn om te speculeren over de oorzaken van deze crisis, Japan moet leven met de wetenschap dat het in een eeuw tijd de helft van zijn bevolking zal zien verdwijnen. Dat plaatst het land in een erg ongemakkelijke positie, waarvoor nog maar weinige precedenten bestaan in de geschiedenis. Zo is Japan bijvoorbeeld, mede dankzij zijn strenge immigratiewetten, een van de enige landen in de wereld waar er meer jobs zijn dan mensen. Vandaar ook de interesse bij de Japanners om zo sterk in te zetten op automatisering. Die robots kunnen dan ook meteen worden gebruikt tegen de groeiende plaag aan eenzaamheid, die een gevolg is van het al eerder aangehaalde individualisme.

Een ander gevolg is dat de fetish scene waarschijnlijk enkel nog zal groeien. Zo zijn er in Japan bijvoorbeeld steeds meer host bars, een Zuid-Koreaans fenomeen. Dat zijn cafés waar je voor een kleine hoeveelheid geld kunt genieten van de aanwezigheid van een knap lid van het andere geslacht. Een ander voorbeeld zijn cuddle cafes, die hun oorsprong dan weer in Japan zelf vinden. Dat zijn hotels waar je een kamer kunt huren om met iemand te knuffelen en wat te praten over koetjes en kalfjes. Eén ding is zeker: Japans relatie met seks blijft nog even een enigma.