De Gentse Kristel Peters wil de klassieke leren schoen omvormen tot een ecologisch alternatief. Ze gaat hiervoor op zoek naar duurzame materialen zoals ananasleer of mycelium. Hoe komt het dat de ecologische voetafdruk van leer zo groot is, en worden paddenstoelen het nieuwe petroleum?
Het is altijd fijn als iemand zich wil inzetten voor de belangrijke dingen in het leven, zoals vechten voor een meer ecologische toekomst of voor mode. Maar waarom zou je tussen de twee moeten kiezen? Schoenenontwerpster Kristel Peters houdt zich bezig met het ontwerpen van duurzame schoenen en was zo vriendelijk ons hier wat extra informatie over te verschaffen.
If the shoe does not fit
U ontwerpt ecologische schoenen, maar hoe bent u daar eigenlijk bij terechtgekomen?
"Ik ben schoenenontwerpster van achtergrond, dus alles wat ik tegenkom of doe, link ik bewust of onbewust aan schoenen. Op een bepaald moment in mijn leven besefte ik dat leer zoals wij het produceren en gebruiken gigantisch schadelijk is voor het milieu. Ik dacht: ik ben hier deel van, maar ik vind schoenen een fantastisch product, dus ik wil mijn job blijven doen. Zo besloot ik dat er iets moest veranderen. Ik moest zelf op zoek gaan naar een duurzame schoen, zodat ik toch mijn ding kon blijven doen, maar dan op een positieve manier."
De schoenen die u ontwerpt zijn designschoenen. Wil dat zeggen dat ze niet op grote schaal worden geproduceerd?
"Ik heb tijdens het artistieke onderzoeksproject 'Rethinking High Fashion Shoes' (gefinancierd door het onderzoeksfonds van de School of Arts, KASK en HoGent, red.) gewerkt aan een project dat 3D-printen combineert met schoenen maken. Ik heb een modelschoen ontwikkeld die bestaat uit twee delen. Enerzijds heb je een 3D-printmodel dat op maat van je voet gemaakt kan worden, anderzijds heb je de 'upper' of het jasje dat je erover trekt. Dat is de combinatie die ik wou brengen, want dan heb je een schoen op maat die je langer draagt, maar ook een wisselbaar jasje omdat we snel iets beu zijn. Dat was het idee achter de schoen die ik Alice heb genoemd (lacht). Daar zat ik dan een beetje vast omdat de theorie er wel was, maar de praktijk niet. Het is dus bij een idee gebleven, maar volgens mij gaan we evolueren in de richting van 3D-geprinte schoenen."
Waarom moet de gemiddelde leren schoen vervangen worden door een ecologisch alternatief? Wat is er zo slecht aan?
"Leren schoenen op zich zijn niet heel slecht, op voorwaarde dat je ze lang genoeg draagt. Leer is een materiaal dat duurzaam is omdat het erg lang meegaat. Alleen is het op dit moment een feit dat wij tegenwoordig heel veel schoenen weggooien, waar we ze vroeger lieten herstellen omdat dat goedkoper was dan een nieuw paar te kopen. Dat heeft twee redenen: aan de ene kant zijn we verwend en hebben we graag snel nieuwe dingen, aan de andere kant worden schoenen nu ook op zo'n manier gemaakt dat we ze bijna niet meer kunnen herstellen. Het is daarnaast ook een product geworden dat snel kan worden gemaakt, terwijl leren schoenen, of schoenen in het algemeen, vroeger een lang productieproces moesten doorlopen. Voordat leer bij de schoenenfabrikant kwam, waren er 40 handelingen nodig. Een paar schoenen passeerde dus 40 paar handen, dat was nog echte handarbeid. Een ander probleem van het leer op dit moment is dat we er heel erg veel van gebruiken. Vroeger was het een duur product, terwijl nu alles uit leer gemaakt wordt en we er heel gemakkelijk, snel en goedkoop aan kunnen geraken. Het meeste leer dat wij gebruiken is van koeien, en in principe duurt het drie jaar tot een koe volgroeid is. Die tijd krijgen die dieren tegenwoordig niet meer, want zowel vlees als het bijproduct leer moeten sneller worden geproduceerd. Het heeft dus allemaal te maken met de hoeveelheid en de manier waarop we consumeren. Om alles te versnellen worden koeien volgepompt en leer gelooid met heel wat chemicaliën. De regelgeving hier in het westen is erg streng geworden op vlak van milieubelasting. Hierdoor verhuist alles naar arme landen in Azië, waar de regelgeving maar niet wordt verstrengd. Daar zijn mensen zo arm dat industrie alles is wat ze hebben, en leer is daar een van die vele industrieën."
Passie voor paddenstoelen
Wat zijn dan de mogelijke alternatieven?
"Je hebt andere manieren van leerlooien. Zo is er bijvoorbeeld een procédé waarbij je minder water nodig hebt, wat al heel positief is aangezien je om leer te looien gigantisch veel water nodig hebt. Een ander alternatief is dat het leer wordt getraceerd, zodat je kan achterhalen waar het vandaan komt en je ook daar de voetafdruk van kan meten. Nog een ander alternatief zijn andere soorten leer, zoals visleer, dat een minder grote impact heeft dan koeienleer. Een laatste strategie is gewoon geen leer meer te gebruiken. Er zijn heel veel stoffen en synthetische materialen die op leer lijken, maar er zijn ook nieuwe alternatieven die nu in de onderzoeksfase zitten. Zo heb je bijvoorbeeld fruitleer, gebaseerd op afval van fruit. Dit is geen echt leer, maar het gedraagt zich wel als leer. Ananasleer, druivenleer, appelleer en paddenstoelenleer zijn producten die je al op de markt kan vinden. En er is ook een leer in ontwikkeling dat gebaseerd is op mycelium. Mycelium is de wortel van een paddenstoel. Er wordt daarnaast zelfs leer gekweekt in labo’s dat oorspronkelijk dierlijk is. Alleen is het dan niet de koe die groeit, maar enkel het vel dat wordt gekweekt."
Is er een bepaald alternatief waarin u het meest toekomst ziet?
"Ik zie heel veel toekomst in de nieuwe bio-based materials. Dat zijn materialen die worden gewonnen uit levende of voorheen levende organismen en die veel sneller hernieuwbaar zijn dan bijvoorbeeld hout of koeienleer. We kunnen ze zelf kweken en ze groeien relatief snel in vergelijking met bijvoorbeeld bomen of dieren. Ze kunnen ook gemaakt worden op basis van afvalstromen uit de voedingsindustrie en andere industrieën die natuurlijke materialen verwerken. Een voorbeeld hiervan is PNA, wat wordt gebruikt in 3D-printers en afkomstig is van aardappelzetmeel. Zo zijn er nog heel veel andere materialen in ontwikkeling die als suikers als basis hebben. Voor ons lichaam zijn geraffineerde suikers niet goed, en daarom vind ik het heel interessant om die te gebruiken in een andere industrie. Zelf werk ik met mycelium, een materiaal waar ik heel sterk in geloof."
Is het mogelijk om mycelium nog voor andere doeleinden te gebruiken dan als vervanger van leer?
Naar mijn gevoel zit er nog heel veel potentieel in. Ontwerpers zijn vandaag al bezig met het maken van producten uit mycelium, het is ook een opkomend materiaal. Zo vind je bijvoorbeeld al bouwblokken en isolatiemateriaal uit mycelium. Er wordt veel onderzoek gedaan naar de verschillende toepassingen en eigenschappen. Deze toepassingen zijn nog niet allemaal te koop, maar stilaan worden ze verder ontwikkeld en klaargemaakt om op de markt te worden gebracht. Zowel mycelium als algen zijn materialen waar we nog heel veel andere dingen mee kunnen maken, zoals plastic. Er is nu net een plastic ontwikkeld op basis van algen in plaats van petroleum. In heel erg veel producten die wij in het dagelijkse leven gebruiken, zit petroleum. Mycelium en algen hebben de mogelijkheid om plastic te vervangen, dus volgens mij zijn dat de toekomstige bronnen die we nodig hebben.
Bewust modebewust met Veja
Hoe komt het volgens u dat de consument zich niet bewust is van dit probleem?
"Ik denk dat consumeren iets heel gevoelsmatigs is, vaak zelfs iets om jezelf even terug goed te voelen. We gebruiken te weinig ons hoofd op dat moment en gaan niet nadenken over wie dat T-shirt van vijf euro eigenlijk gemaak
Reactie toevoegen