"We hebben een heel leger aan architecten"

Proffen gingen akkoord om hun lessen te pauzeren of stopten zelfs een kwartier vroeger. Zo slaagden de studenten erin om met honderden af te zakken naar het Woodrow Wilsonplein, om hun onvrede duidelijk te maken aan het aanwezige universiteitsbestuur. We spraken met kopstukken en initiatiefnemers van de manifestatie Benedict Coghe en Omer Kurtulus, die dit jaar De Loeiende Koe, de studentenvereniging van de opleiding Burgerlijk Ingenieur-Architect, leiden. 

Plug and play

Door de jaarlijkse groei van het aantal studenten en de komst van nieuwe richtingen, hebben bijna alle faculteiten te kampen met plaatstekort. "We leven in een maatschappij waar tijd en ruimte steeds meer aan het verdwijnen zijn, de plug and play-mentaliteit heerst. Dat is ook hoe het plaatsgebrek in auditoria en leslokalen wordt aangepakt aan de UGent: iedereen kan met zijn laptop verbinding maken met de virtuele ruimte waar hij wil, los van ruimte, en wanneer hij wil, los van tijd. Eens je ingeplugd bent op het netwerk, kan je je werk hervatten. Eens losgekoppeld kan je plek ingenomen worden door een ander. Die inwisselbaarheid werkt niet bij in onze opleiding", begint Coghe het verhaal over het ongenoegen bij de architecten in spe. "Die flexibiliteit is een goede zaak in auditoria en leslokalen, maar voor onze atelierruimtes werkt dit gewoon niet", beaamt Kurtulus. "De vele maquettes, plannen en allerhande tekenmateriaal zijn zaken die nood hebben aan een fysieke ruimte. Een ruimte die controleerbaar en afsluitbaar is, waar ons werk veilig kan worden achtergelaten en de volgende dag opnieuw hervat kan worden. De UGent groeit voortdurend en er is plaatstekort op alle faculteiten, maar de methode van plug and play die ze hanteren, werkt niet voor elke richting."

De zolders van de Plateau

Het heeft 25 jaar geleden bloed, zweet en tranen gekost om de architectuuropleiding aan de UGent te krijgen. De opleiding mocht intrek nemen op de zolder van het Plateaugebouw in de Jozef Plateaustraat. "De pioniers van de opleiding namen vrede met de ruimte die destijds beschikbaar werd gesteld. Nu de opleiding sterk aan het groeien en evolueren is, wordt de vraag naar de architectuurschool steeds belangrijker", zegt Coghe. "Dat brengt ons bij een tweede punt. Is de Plateau geschikt voor de architectuuropleiding? Het gebouw is een historisch monument en er worden momenteel veel middelen vrij gemaakt om het gebouw terug in zijn oorspronkelijke staat te herstellen. In het gebouw worden maquettes gemaakt en wordt er met allerlei materiaal, zoals gips en beton, geëxperimenteerd. Dat is heel contradictorisch: een ruimte waar je zaagt, boort en maquettes maakt, zou een ruwe ruimte moeten zijn die tegen een stootje kan en waar een nagel in de muur geslagen kan worden. Dit druist in tegen de architectuur en logica van het gebouw, een kostbaar monument."

"De Plateau is een moeilijk gebouw om te beveiligen en bewaken" - Vanden Berghe

"De Plateau is zo lek als een zeef. Iedereen kan overal binnen in de Plateau. Je kan niet een stuk afsluiten of afsluitbaar maken. Het is een moeilijk gebouw om de toegang van te controleren." Kurtulus haalt de diefstallen aan waarmee de vakgroep de afgelopen tijd geconfronteerd wordt. Ook maquettes in de ateliers worden soms vernield. Jeroen Vanden Berghe, logistiek beheerder van de universiteit, betreurt dit ook, maar haalt een gedeelde verantwoordelijkheid aan. "De Plateau is inderdaad een moeilijk gebouw om te beveiligen en te bewaken. Veiligheid garanderen is echter niet enkel op te lossen door infrastructurele ingrepen. Ook de gebruikers, hier de studenten, dragen een verantwoordelijkheid om te zorgen dat geen deuren worden opengehouden en dat er zorg wordt gedragen voor het gebouw. Thuis of op kot laat je de deur ook niet openstaan. Dit zijn alleszins zaken waarover we eens goed moeten samenzitten." 

Visie

De studenten trekken de problematiek van hun opleiding, die volgens hen niet op de juiste plaats zit in het Plateaugebouw, door naar andere opleidingen. "Misschien zijn er andere faculteiten met dezelfde problemen: plaatstekort, een programma dat niet in rekening wordt gebracht. Binnen het beleid van de UGent is er geen algemene visie op het beheer van gebouwen", aldus Coghe. "Er is volgens mij geen dossier waarin de faculteiten staan opgelijst met het aantal studenten, het programma, specifieke gebruiken en noden. Dit moet gekoppeld worden aan een lijst met heel het patrimonium van de universiteit. Er moet gekeken worden naar welk gebruik het best past bij welk gebouw, en ik denk dat dat een methode is die momenteel niet wordt gehanteerd. Als er ruimte te kort is aan de Faculteit Recht en Criminologie, dan wordt er gekeken waar er ruimte over is. We verbouwen het een beetje en steken hen daar. Op naar het volgende probleem op de lijst. Op deze manier worden problemen ad hoc opgelost en blijf je achter de feiten aanhollen. Men handelt op korte termijn en er wordt niet gestreefd naar een groter verhaal. Zoals bij de slager: volgende!"

"Binnen het universiteitsbeleid is er geen algemene visie op het beheer van gebouwen" - Coghe

De besparingen waarmee onderwijsinstellingen kampen, zijn volgens de studenten geen excuus. "Besparen wil niet zeggen dat je niet kunt werken met een bepaalde visie. Als er minder geld is, kan je nog steeds kleinere dingen veranderen. Alles wat je nu doet, kan de richting van de visie uitgaan zonder dat het een drastische verandering moet teweegbrengen. Als je een visie hebt, ga je een verbouwing misschien anders aanpakken dan wanneer je het puur op basis van de vraag doet. Zo leun je stap voor stap richting het einddoel."

"Revolutie voeren in zo'n omvangrijk patrimonium is niet mogelijk" - Vanden Berghe

Vanden Berghe vindt het opmerkelijk dat de studenten een gebrek aan visie aanklagen. "Er is een duidelijke visie in het onroerend beleidsplan, dat door de Raad van Bestuur werd goedgekeurd. Dat de noden veranderd zijn, is absoluut correct; het is ook de basis waarop de visie werd bijgesteld. Maar het patrimonium van de hele UGent aanpassen aan snel veranderende noden is een werk van lange adem en moet ook ingebed zijn in een visie. Anders werkt het niet. We gaan er ook meer en meer van uit dat campussen niet langer aan één enkele faculteit moeten worden toegewezen, maar wel ingericht moeten worden volgens de activiteiten die er plaatsvinden. Een voorbeeld: de bio-ingenieurs zitten al decennialang aan de Coupure, midden in een woonwijk, maar hebben activiteiten die beter elders worden gehuisvest. Zij krijgen een nieuw onderzoeksgebouw in de Proeftuinstraat, waar de ruimtes niet per onderzoeksgroep worden opgedeeld maar waar ze gebundeld worden rond clusters van onderzoeksinfrastructuur. Dat zijn heel concrete stappen. Revolutie voeren in zo'n omvangrijk patrimonium is niet mogelijk."

Een ode aan architectuur

"Het Technicum was het onderzoekslabo voor staal- en betonproeven, een architectuur met open ruimtes bestemd voor zware proeven. Met andere woorden: een gebouw dat tegen een stootje kan. Nu gaat de universiteit het Technicum ombouwen voor de Pol en Soc en gaan er kleine lokalen komen, wat volledig indruist tegen de logica van de architectuur. Als dat doorgaat, is dat een van de grootste flaters op architecturaal en economisch vlak die de UGent kan begaan", zegt Coghe ernstig. "Het is nu het moment voor de architecten om hun verantwoordelijkheid op te nemen en het bestuur moeten overtuigen hun beslissing te herzien." 

"Als dit doorgaat, is dat een van de grootste flaters die de UGent kan begaan" - Coghe

Met de actie in NEST wilden de studenten de positie van de architect in de maatschappij, of de minimaatschappij van de UGent, versterken. "Het is tijd dat de architect zijn plaats aan de bestuurstafel terug opeist, opkomt voor het belang van de architectuur en ingrijpt, net zoals een dokter een ziek persoon op straat zou helpen en zijn diensten zou aanbieden. Als er in onze omgeving dingen beter kunnen, moeten we de mensen helpen tot inzicht komen en onze kennis doorgeven. Het is logisch dat je van mensen die het bestuur leiden niet kan verwachten dat ze onmiddellijk het potentieel in een gebouw zien. Een architect kan dit wel; hij kijkt door een andere bril naar zijn omgeving en ziet daar potenties."

"Je moet het ijzer smeden wanneer het warm is" - Kurtulus

Dat de beslissingen over het Technicum jaren geleden zijn genomen, houdt hen niet tegen. "Je moet het ijzer smeden wanneer het warm is. Nu is wat ze van plan zijn heel concreet geworden en kunnen we hen wijzen op dingen die echt niet kunnen", aldus Kurtulus. Coghe benadrukt dat ze niet met de vinger willen wijzen, maar net een toenadering willen zoeken met de Directie Gebouwen en Facilitair Beheer (DGFB). Vanden Berghe liet weten dat er reeds een structurele band met de vakgroep Architectuur en Stedenbouw bestaat. "Op niveau van professoren en DGFB gaat het bijzonder goed, met de studenten is er evenwel geen structurele samenwerking. Een betere samenwerking zonder het bouwproces te vertragen kan altijd", aldus Vanden Berghe. Ook rector Rik Van de Walle treedt hem hierin bij. "Ik vind dat het universiteitsbestuur in het algemeen meer gebruik moet maken van de expertise die binnen faculteiten en directies aanwezig is. Ik juich dan ook elke versterking toe, hier in het bijzonder bij DGFB en de Vakgroep Architectuur en Stedenbouw."

Actie

Voor de actie aan NEST zakten zo'n 200 van de ongeveer 350 studenten van de vakgroep af naar het Woodrow Wilsonplein. De initiatiefnemers lieten weten dat de actie slechts twee dagen op voorhand gepland werd, en zijn gezien alle omstandigheden heel tevreden met de talrijke opkomst. Ook Vanden Berghe reageert positief: "Het is leuk als studenten kritisch zijn. Dat is eigen aan het DNA van de universiteit. Ze mogen dit meer doen. Het is dan een kwestie van met hen in dialoog te gaan." Ook Van de Walle liet weten dat hij niet liever heeft dan contact te hebben met de studentengeledingen om gedachten te wisselen over aandachtspunten en opportuniteiten. Na de actie aan NEST hebben Van de Walle en Vanden Berghe laten weten dat de studenten met een concreet voorstel voor het Technicum mochten afkomen. "Een concreet voorstel is een hele opgave", zegt Coghe. "De studenten zijn akkoord gegaan, maar op twee voorwaarden. Enerzijds hebben we input nodig, data, de randvoorwaarvoorden die je als architect moet krijgen. Anderzijds moet er ruimte voor zijn. We willen niet maanden werken aan iets dat op een vergadering opzij wordt geschoven. We willen samenzitten met de architecten van DGFB, de Vakgroep Architectuur en Stedenbouw en de studenten. Hieruit kan een sterke architecturale visie voortvloeien, niet enkel over het Technicum, maar over de ganse site langs de Muinkschelde. Het Technicum kan een eerste stap richting een grote visie zijn. Als er gevraagd wordt om met iets concreets af te komen, moeten we met iedereen samenwerken, punt. Anders lukt het nooit. Het is een hele opgave, maar niet onmogelijk. We hebben een heel leger aan architecten binnen de UGent."