Studenten tegen racisme: Wie zit achter Belgian Youth Against Racism?

Wat bracht jullie op het idee om BYAR op te richten? 

Inas Djelloul (3BA handelsingenieur aan de VUB): Na de dood van de Amerikaan George Floyd door een politieagent, was er een momentum waarbij racisme plots het middelpunt van alle debatten was. Ergens voelde het alsof elke minderheid onbewust daarop aan het wachten was. Dit is hét moment om hier eindelijk een prioriteit van te maken. 

Aimée Schrauwen (master publiekrecht UA): Het moment waarop ik wist dat het zo niet meer kon, was tijdens De Mars tegen Marrakesh (betoging tegen het Marrakesh-pact door extreemrechtse groeperingen op 15 december 2018, red.). Ik was daar en ben er tot het laatste moment gebleven, toen alles uit de hand liep. Zelfs de pers was weg, en de betogers hebben letterlijk het parlement bestormd. Ze waren allemaal vrolijk racistische liederen aan het zingen zoals 'Hand in hand terug naar eigen land'. Ik pakte mijn gsm om te filmen, en na drie seconden kwam er een hooligan naar mij toe die mij een vuistslag in het gezicht gaf. Het bloed stroomde uit mijn neus, en andere betogers die minder gewelddadig waren schoten me meteen te hulp. Zelfs Tom Van Grieken drukte zijn medeleven uit. Maar dit was hoe dan ook een keerpunt. Het heeft nog anderhalf jaar geduurd, maar nu sprong ik meteen mee op de kar samen met BYAR.

Wat zijn jullie kernideeën als jonge organisatie? 

Inas: Gelijke rechten voor iedereen: het is echt niet veel moeilijker dan dat. Structureel racisme zou anno 2020 geen plaats meer mogen hebben in onze maatschappij. Misschien is het utopisch om te denken dat het nooit meer zal bestaan, maar we mogen er niet onverschillig tegenover zijn. We moeten daar hard tegen strijden en categorisch zeggen dat het geen plaats heeft in onze samenleving. 

Aimée: We focussen op verschillende gebieden: onderwijs, arbeidsmarkt, huurmarkt. Zelfs juridisch gezien zijn er veel bewijzen van institutioneel racisme. GAS-boetes zijn uitgevonden in 2013 om hangjongeren te beboeten, maar wordt nu veel te vaak gebruikt voor etnische profilering. Als uitschrijver van de boetes mag je kiezen hoeveel de bedragen zijn met een maximum van 350 euro. Veel kansarme mensen krijgen die boetes, vaak in concentratiewijken. Je krijgt 15 dagen om zo'n GAS-boete aan te vechten, maar dat staat ergens onderaan in kleine lettertjes. Niet iedereen spreekt Nederlands of is mondig genoeg om hier tegen in te gaan.
Tijdens onze protestactie in Antwerpen vorige week zondag werden er verschillende jongeren opgepakt. Enkel de minderjarigen kregen een GAS-boete, omdat ze weten dat hun ouders die sneller zullen betalen om er vanaf te zijn. Het systeem laat de deur open voor willekeur. Het is een rommeltje en je mag eens raden wie daarvan de grootste slachtoffers zijn.

Hoe wordt er in het onderwijs omgegaan met dekolonisatie en racisme volgens jullie? 

Inas: Ze leggen uit dat er een kolonisatieverleden is. 'Frankrijk deed dit, Engeland deed dat, slavernij, Amerika, enzovoort. En toen hebben we keiveel rubber gekregen, dit gekregen, dat gekregen, superpositief voor België', maar daar blijft het bij. Er wordt niet gesproken over de mensen die er het slachtoffer van waren. Als je kwalitatief onderwijs wilt bieden, moet je dat erbij geven. Het liet amper een indruk na. Dit strookt totaal niet met de realiteit, want als je zelf eens wat opzoekwerk doet, ben je er dagenlang niet goed van. 

Als je zelf eens wat opzoekwerk doet over het kolonisatieverleden, ben je er dagenlang niet goed van

Wat zo pijnlijk was in het lager- en het middelbaar onderwijs, waren al die liefdadigheidsacties. Zoals de Damiaanactie: je kijkt naar documentaires waar witte mensen zwarte mensen helpen. Altijd met de nodige dosis paternalisme. Dan zit je daar in die klas, en je herkent jezelf niet in die witte mensen – de redders. Je herkent jezelf in de dutsen, de mensen die niet voor zichzelf kunnen zorgen. Al vanaf jonge leeftijd leer je de stereotypen en het is onvermijdelijk dat je die na verloop van tijd zelf begint te geloven. 
Op politiek vlak is het al niet veel beter. Het kabinet van Weyts spreekt met veel woorden, maar weinig betekenis en daden. Leopold II is een massamoordenaar én een pedofiel. Zijn ze te beschaamd om het erover te hebben? Want iedereen weet het, het is geen geheim. Waar zijn die excuses? We kunnen niet verder tot we op het bot gaan. Sociale media en het internet hebben ons meer geleerd over kritische onderwerpen dan het Vlaamse onderwijs. Als scholen het niet durven, doet Instagram het wel.

Aimée: Als ze eerlijk zijn, geven ze toe dat de overheid dingen gedaan heeft die niet mogen, zeker bij de onafhankelijkheid van Congo en Patrice Lumumba (de eerste democratisch verkozen premier van de Democratische Republiek Congo, red.). Leg maar eens uit hoe je als staat verantwoordelijk bent voor de dood van een andere regeringsleider. 

Worden jullie in het dagelijks leven geconfronteerd met racisme? 

Inas: Heb je tijd? Ik zat op de bus, in het vijfde middelbaar, en ik vertelde een verhaal aan mijn vriendin, toen plots een vrouw, die achter ons stond, super luid naar ons riep: "Jullie allochtonen moeten altijd luid zijn, zwijg nu toch gewoon eens!" Wij waren gewoon op normale toon aan het praten met elkaar. Wat ik ook doe, het wordt altijd gelinkt aan mijn afkomst. Als ik iets goed doe ben ik een voorbeeld voor alle Marokkanen. Mensen geloven niet dat mijn Nederlands zo goed is, ze denken dat ik dictie heb gevolgd, of dat mijn mama een 'echte Belg' is.

Wat ik ook doe, het wordt altijd gelinkt aan mijn afkomst

Na het zoveelste incident had ik door dat het nooit goed genoeg zal zijn, ik zal altijd 'die buitenlander' blijven. Het continue onderschatten van minderheden, het massaal doorverwijzen naar TSO en BSO, de seksualisering van 'het exotische', de mannen in mijn dm’s (direct messages, red.) die denken dat Marokkaanse vrouwen zo onschuldig zijn, maar dan echt een kanjer in bed. Ik kan hier boeken over schrijven.

Anis Agris (master rechten UA): Naast studeren werk ik ook als eventmanager. Het hele jaar door organiseer ik allerlei evenementen en het nachtleven is heftig. Als ik mensen niet binnen laat, dan zeggen ze dat ze er voor zullen zorgen dat ik mijn job verlies. De volgende dag bellen ze doodleuk de baas om te klagen en dan deel ik hen rustig mee dat ik de baas ben. Honderden van die verhalen heb ik! Ondernemerschap met een niet-Vlaamse naam is veel moeilijker omdat je altijd af te rekenen krijgt met vooroordelen.

Racisme is geen mening, het is geen links-rechtsverhaal

Wat ik soms het zwaarste vind, is die eeuwige identiteitscrisis: de druk van de maatschappij om binnen de lijntjes te kleuren. Zelfs als 'een van de goei' is het niet voldoende. Je wordt altijd geviseerd. Hetzelfde met dit protest: ofwel ben je de excuusallochtoon ofwel probeer je er munt uit te slaan. Racisme is geen mening, het is geen links-rechtsverhaal. Het verhaal is echter heel gepolariseerd. Het is genoeg geweest. We zijn de nieuwe generatie, we zijn mondig genoeg en we kunnen het gesprek aangaan. 

Hoe belangrijk is een dekolonisatiebeleid en anti-racistische aanpak in het secundair volgens jullie?

Inas: Als ik denk aan de toekomst, als ik denk aan mijn kinderen: heel belangrijk. We moeten weg van die zwarte gaten in de Belgische geschiedenis. Als je een fout hebt gemaakt, moet je je excuseren, dat is echt gewoon zwart-wit. Het vergevingsproces moet een voedingsbodem krijgen. En België moet die voorzien.

Wil je nog iets kwijt? 

Inas: We zijn maar studenten en we doen ons best. We maken ook fouten. We handelen uit goede wil, maar we weten dat het niet enkel daarover gaat. We willen diegenen vertegenwoordigen die door ons vertegenwoordigd willen worden. Het is makkelijk wachten op een oplossing, maar het is moeilijker om zelf een stem aan tafel op te eisen.