Studentes die samen uitgaan, problemen hebben met jongens en dromen van een carrière als modeontwerper. Klinkt allemaal vrij alledaags. Maar in 'Papicha' is niets minder waar. In deze intieme film uit de Algerijnse cinema vormt de onmogelijkheid van een normale jeugd de kern van een tragisch verhaal over vrouwen met een ijzeren wil.
'Papicha' vertelt het verhaal van Nedjima, een achttienjarige studente die leeft in een van de meest woelige periodes uit de Algerijnse geschiedenis. De rijken en hoogopgeleiden proberen massaal het land te verlaten en richten hun pijlen op 'meer welvarende' landen zoals Canada en Frankrijk. Wat overblijft van de bevolking glijdt langzaam weg in religieus fundamentalisme en hyperconservatieve politiek. Deze nieuwe politieke groepering wil op ieder domein haar wil laten gelden. Zo wordt er van vrouwen verwacht dat zij een niqab dragen, en de enkeling die dit niet doet loopt constant gevaar.
Nedjima is wat men in Algerije een 'papicha' noemt. Een mooi, jong en vooral erg progressief meisje. Ze is hoogopgeleid, brengt het liefst haar tijd door in bars en haar passie is het maken van kleedjes voor haar vriendinnen. Nedjima's hele identiteit stelt zich dus als een politiek vraagstuk. Van haar kleren tot haar interesses gaat ze fundamenteel in tegen wat er van haar verwacht wordt.
Voor westerse kijkers, wat de meesten op het Film Fest vast wel zullen zijn, leidt dit soms tot vrijwel absurde situaties. Nedjima is in onze ogen namelijk zeer alledaags. Het uitgaan, haar kledingstijl en zelfs haar dromen als modeontwerper. Niets aan dit alles lijkt in onze ogen echt gewaagd. Sterker nog, ze komt vaak eerder stereotiep over. Maar dat maakt de reacties van de andere personages op Nedjima juist interessant. De religieuze fundamentalisten kunnen hun walging voor haar nauwelijks verbergen. Zo wordt een plot dat eerder doet denken aan een Disneyfilm - een meisje dat modeontwerper wil worden - veranderd in een reportage van Rudi Vranckx. De boodschap is duidelijk: in Algerije is er geen plaats voor onschuld.
Westerse kijkers lopen altijd het gevaar om in een soort exotische fascinatie met de onbekende cultuur te vervallen.
Mijn grootste probleem met 'Papicha' als film heeft dan ook eigenlijk niks te maken met de film zelf, maar is eerder een kritiek op het publiek, waar ik deel van uitmaak. Papicha is duidelijk geschreven als een diep realistische film. Wanneer Algerijnen deze film zien kennen zij de cultuur, de taal, de politieke problemen en snappen zij de problematische status van Nedjima als papicha. Deze dimensie missen wij, westerse kijkers, volledig. Wij hebben tijd nodig om de culturele dimensie van de film te verwerken en lopen altijd het gevaar om in een soort exotische fascinatie met de onbekende cultuur te vervallen. Wij kennen noch het politieke klimaat, noch de cultuur, noch de taal. En dat speelt ons parten in een film die juist op een erg realistische wijze al deze dingen wil aanklagen.
Uit niets blijkt dit vertalingsprobleem duidelijker dan de titel van de film. Op geen enkel moment in de film wordt uitgelegd wat een papicha precies is. Logisch, een Amerikaanse film over hipsters zou zeer waarschijnlijk ook niet de moeite voelen om dat fenomeen concreet uit te leggen. Het woord papicha was wel aanwezig in het script, het was een verwijt dat vaak naar Nedjima geslingerd werd, maar aangezien het publiek geen Arabisch kan werd het woord steeds vertaald. De titel van de film zat vrij letterlijk begraven onder een culturele context, waar het publiek niet door kon breken. En ik vrees dat dit het geval is met veel nuances en slimme politieke commentaren die misschien in deze film verstopt zitten.
Reactie toevoegen