"Onaanvaardbaar dat jongeren hier niet kunnen studeren om financiële redenen"

Het imposante kantoor van de rector vloekt met de sobere standing desk in het midden van de ruimte. Rik Van de Walle heeft het dan ook druk: gedeeltelijke bezettingen van zijn campussen, besparingen in het onderwijs en een eeuwigdurende pandemie. 

Heeft corona u in bepaalde ambities gefnuikt?

"Eigenlijk niet, op één punt na: internationalisering. Daar hecht ik veel waarde aan. We zouden ervoor kunnen kiezen om een landelijke, regionale universiteit te zijn, maar dat is tegen al mijn ambities. Ik wil dat de UGent een universiteit is met een internationale blik − een universiteit waar gereisd wordt. Nu ja, door corona was dat niet mogelijk. Op dat vlak waren wij dus als universiteit, net zoals de meeste universiteiten, wel gekortwiekt. Om even een andere kant te belichten: corona heeft ook enkele ambities in een stroomversnelling gebracht, namelijk alles inzake online onderwijs! Wij waren voor corona al plannen aan het uitdenken om meer in te zetten op online leeractiviteiten bij vakken waar dat een meerwaarde vormt. We zouden dat gefaseerd doen, stap voor stap, en rustig evalueren. Door corona moest het plots snel gaan en we hebben dan ook uit noodzaak aan een rotvaart gedigitaliseerd. Nu bestaat de kunst eruit even af te remmen. De vraag moet blijven: zijn digitale leeractiviteiten wel een meerwaarde voor dit specifieke vak?"

Betekent dat dat er minder lesopnames zullen zijn? 

"Neen, zo zwart-wit is het niet. Er moet vak per vak bekeken en beslist worden. Het gaat over de combinatie van een vak, ingebed in een opleiding, gegeven door docenten en gevolgd door studenten. Met deze vier factoren staat of valt online onderwijs. Ze moeten dan ook apart bekeken worden met oog op een optimale onderwijskwaliteit. Wel ben ik van mening dat eerstejaarsstudenten hoe dan ook zo vaak mogelijk on campus onderwijs moeten kunnen krijgen. Je kunt hen niet aan hun laptop kluisteren. Ze moeten elkaar, de stad, het studentenleven en zelfstandigheid leren kennen."

We zijn aan een rotvaart gedigitaliseerd. Nu bestaat de kunst eruit om even af te remmen

Tijdens corona was veel te doen rond mentaal welzijn, staat het thema wel hoog genoeg op de agenda?

"Ik heb er bij de overheid hard voor gepleit meer middelen te krijgen voor mentaal welzijn. Op een bepaald moment heb ik de minister (Ben Weyts, red.) privé en publiekelijk aangesproken: "stop met ons laptops te geven, geef ons gewoon het budget, zodat we zelf kunnen bepalen waar de noden het hoogst zijn". Wij willen investeren in meer studentenpsychologen. Dat is de eerste prioriteit, niet laptops die maandenlang ergens in een doos blijven staan. Uiteindelijk heeft de minister daar gehoor aan gegeven. Dat was een belangrijke stap. Helaas blijft het niet evident om studentenpsychologen te vinden. Dat is geen probleem van de UGent alleen, voor alle duidelijkheid. Studentenpsychologen zijn in het algemeen overbevraagd."

Niet alleen de psychologen zijn overbevraagd, ook de koten. De homes van UGent zitten propvol en de internationale studenten lopen verloren op de private markt. Hoe wordt dat aangepakt?

"Laat me direct met de deur in huis vallen: onze studentenpopulatie moet internationaler worden. Dat komt zowel de internationale studenten als 'onze' studenten ten goede. Als je het historisch bekijkt, vonden alle periodes van bloei en welvaart in onze regio plaats in een internationale, open context. Ook wij moeten ons zonder twijfel voor de wereld openstellen. Waar gaan we die studenten te slapen leggen? Even een gedachte-experiment: stel dat er volgend academiejaar tienduizend extra internationale studenten in Gent landen. Dan hebben wij een enorme meerwaarde, maar ook een enorm probleem. De auditoria zijn te klein en we hebben niet genoeg koten. Dat laatste is een investeringsprobleem. De universiteit kan niet met eigen middelen onbeperkt gebouwen neerpoten. Daarom zouden die studenten nergens kunnen slapen. Is dat een reden om tegen internationalisering te zijn? Natuurlijk niet! Die investeringsproblemen moeten aangepakt worden in samenwerking met de overheden en de bouwsector, zodat extra huisvesting en auditoriumcapaciteit gecreëerd kan worden."

Hoe kunt u die ambitie concretiseren?

"Door af te stappen van de idee dat alle studentenkoten in de binnenring van Gent moeten gelegen zijn. Dat is niet houdbaar. Ik vind dat er in Vlaanderen globale studentencampussen moeten komen. Die bevolken we liefst met studenten van verschillende instituten, dus niet alleen UGent, maar ook HoGent enzovoort. Globale studentencampussen waar alle basisvoorzieningen te vinden zijn: resto's, warenhuizen en natuurlijk vooral huisvesting. Cruciaal wordt dan wel de bereikbaarheid met openbaar vervoer, ook 's nachts."

De overheid moet durven investeren

"Het is onze verantwoordelijkheid om de betaalbaarheid van studentenhuisvesting te garanderen. We leven, globaal gezien, in een steenrijke regio. Toch kunnen we veel jongeren niet bereiken omwille van financiële redenen. Dat is onaanvaardbaar. Een studentenstad kan maar een half uur rijden zijn, hé, maar als je geen auto hebt en in een afgelegen regio woont, dan geraak je er niet. Dan moet je op kot. En er zijn dus mensen die geen universitaire opleiding volgen om die reden − de kosten zijn simpelweg onoverbrugbaar. Daarom vind ik dat wij ons niet moeten opstellen als grootbeheerder van studentenkamers, maar wel als facilitator van betaalbaar studeren. En voor mij is dat evengoed een kwestie van duurzaamheid, naast biodiversiteit, klimaat, milieu enzovoort. "

Doet de overheid genoeg om uw ambities te steunen?

"Op vlak van onderwijs en onderzoek wel. Maar als je kijkt naar de nodige investeringsmiddelen voor onze gebouwen, dan zie je dat de investeringsgraad véél te laag is. Slechts 22 % van de kosten wordt opgevangen door de overheid. Dat betekent dat wij 78 % zelf moeten bijleggen. Wij halen dat dan uit middelen die wij eigenlijk krijgen voor onderwijs en onderzoek. Dus men kent ons wel voldoende onderwijsmiddelen toe, maar omdat ze ons volkomen onderfinancieren op vlak van investeringen en onderhoud zijn we gedwongen om een deel van dat rechtmatig toegekende onderzoeksgeld te draineren richting bouw- en renovatieprojecten"

Voelt u zich op dat vlak in de steek gelaten door de overheid? 

"Ik vind vooral dat de overheid zich onvoldoende bewust is van het probleem. De overheid moet nú durven investeren. We hebben een historisch lage rentevoet, maar we hebben tegelijk een enorm laag investeringspercentage. We hebben nu pas onderhandelingen achter de rug over besparingen in het onderwijs. We zijn uiteindelijk tot een goede oplossing gekomen, die inhoudt dat we als universiteiten als enige niet moeten besparen. Het investeringstekort blijft echter aanwezig. Ook in de toekomst zullen wij van onderzoeksbudgetten moeten afromen om ervoor te zorgen dat de studenten in auditoria kunnen zitten die leefbaar zijn, en dat het aanbieden van huisvesting mogelijk blijft."

Zonder enige schroom: we moeten daar een studentenhome plaatsen

"Daar koppel ik nog één gedachte aan. Mijn zoon heeft vier jaar aan de universiteit gestudeerd. Als ouders hebben wij dus vier jaar lang ongeveer duizend euro inschrijvingsgeld per jaar betaald. Schandalig eigenlijk, dat ik met mijn wedde maar duizend euro moet betalen, terwijl anderen niet aan de universiteiten kunnen studeren omdat er geen koten zijn. Dat krijg je gewoon niet uitgelegd. Om het dan toch even over het Sterrebos te hebben: biodiversiteit is belangrijk, maar er zijn ook andere belangen zoals het kunnen aanbieden van kwaliteitsvolle en betaalbare studentenhuisvesting voor zij die dat het meest nodig hebben. In dat geval is mijn afweging zonder enige schroom: we moeten daar een studentenhome bouwen." 

Het bos is nu 'bezet', heeft u een boodschap voor de bezetters? 

(Lacht) "Kom van dat dak af! Nee, het is moeilijke kwestie. Ik neem hun bekommernissen ernstig.  Het enige wat ik vraag is om die kwestie eens rustig te bekijken – er zijn veel kanten aan het verhaal. Visualiseer daarbij over wie het hier in werkelijkheid gaat: jongeren. In het bijzonder jongeren die het financieel niet gemakkelijk hebben. Beeld u duizenden studenten in die nu in het middelbaar zitten. Wie wil naar de middelbare school gaan en aan scholieren zeggen: "Het zal niet voor u zijn later, studeren aan de universiteit, want wij gaan die home niet bouwen." Ik ben opgehouden met twijfelen toen ik mij dat voorstelde. Aan al die mensen, die grote groep mensen, moet ook gedacht worden. En als je hun belang afweegt tegenover dat van een bosje dat nauwelijks groter is dan een half voetbalveld, én je vindt dat dat bosje prioritair is − dat is een legitiem standpunt hé −  dan vraag ik je om het toch ook eens van die andere kant te bekijken."