Breaking Bad: The Netflix Edition

Bingewatching: leuk, tot het een probleem wordt voor jou en je familie. Denk maar eens aan je wenende moeder volgende keer dat je 'Stranger Things' in een keer uitkijkt. Bingewatchen is schadelijk voor jou en je omgeving. Bel naar 0800-BINGE, en praat erover. Maar waarom doen we het dan? Vanwaar die ‘allez dan, nog eentje’-attitude, terwijl we de volgende dag een belangrijke presentatie moeten geven? En hoe kunnen we zelfcontrole ontwikkelen?

Bingewatchen doe je met verstand

Er is een nieuwe soort consument in het land. Een consument die de traditionele televisie zeer bang maakt. Een consument die ervoor zorgt dat veel programma’s van VTM en Canvas ook online te zien zijn. De 'Bingewatcher', de 'Couch Potato', de 'Netflixer'. Het is een ontwikkeling die zich razendsnel gemanifesteerd heeft en waaraan we niet meer kunnen ontsnappen. Sinds wanneer zijn series de nieuwe alcohol? De neurobiologie probeert er een verklaring aan te koppelen.

"Sinds wanneer zijn series de nieuwe alcohol?"

Neuro-econoom (geen idee dat die combinatie bestond) Paul Zak zocht als een van de eersten uit wat het effect van een emotionele verhaallijn heeft op de hersenen. Hij liet aan enkele proefpersonen een filmpje zien over een jongen met terminale kanker en hij merkte dat achteraf een verhoging van zowel het stresshormoon cortisol als oxytocine, een hormoon dat onder andere te maken heeft met empathie, plaatsvond in de hersenen. Na het verlaten van de zaal kregen de proefpersonen de kans om geld te doneren voor een goed doel. Diegenen met de hoogste cortisol- en oxytocinewaarden bleken meer geneigd om geld te doneren. Dat heeft aangetoond dat we ook een empathische connectie kunnen hebben met fictionele verhalen.

Houden van haten

Ons brein is geconditioneerd om te reageren op nieuwe prikkels in onze omgeving. Wanneer de televisie dus aanstaat, zijn we meteen geneigd om onze aandacht erop te vestigen. Dat is evolutionair bepaald, opdat we snel onze prooi kunnen spotten. Voor ons zeer onproductief dus. Behalve als je je target van de avond wil spotten in je favoriet Overpoortcafé. Of vogels spotten, ook een toffe bezigheid. Normaal neemt deze aandacht snel terug af, maar omdat er binnen televisieprogramma’s een constante opeenvolging van lichtflitsen, andere camerahoeken etc. is, blijft onze aandacht iedere keer opnieuw op het scherm gericht.

Na ongeveer een half uurtje kijken naar de avonturen van Daenerys en haar draakjes heeft je hersenactiviteit een shift gemaakt van het logische deel naar het eerder emotionele deel, waarna er opiaten zoals endorfines worden vrijgesteld. Deze zorgen voor een gevoel van rust en tevredenheid. De endorfines vormen ook de basis van ‘verslaving’ aan bingewatchen, aangezien opiaten bij de meeste verslavende gedragingen wel een rol spelen. Je hersenen zijn op dit moment in een soort van primitieve staat, waarin je hersenactiviteit gereduceerd is tot een minimum. Dat heet ook wel automatische aandachtrichting. 

Deze vorm van aandacht wordt nadien afgewisseld door gecontroleerde aandacht, die iets meer hersenactiviteit vereist. Dat gebeurt tijdens de interessantere en spannendere scenes. Zowel haat als liefde zorgen ervoor dat je geboeid blijft. De amygdala in het brein lokt deze beide emoties uit. Geef maar toe, Game of Thrones was beter toen Joffrey er nog was. Je wou hem zien sterven, maar dat maakt je gewoon een sadistische zak. Net als hem. Schattig. Koppel van het jaar. Lezertje+Joffrey4EVA.

Wanneer je er uiteindelijk in slaagt om de televisie toch uit te schakelen, is er een plotse daling in de hoeveelheid positieve hormonen, waardoor je een gevoel van leegte en verdriet, gecombineerd met een verlies van energie voelt. Afkicken, zo wordt dat ook wel genoemd. Laat het los, oké, Joffrey is dood! Het heeft ons allemaal gekwetst, maar laat het los! Het is tijd om je leven te herpakken, weer met wat levenslust leren opstaan. Ik weet dat je het kan, liefste lezer. Je ziet hem en zijn sm-neigingen terug in de hel. Maar nu moet je verder.

Wat een studie uit Syracuse University wel heeft aangetoond, is dat het bingewatchen van een serie geen effect heeft op hoe de serie ontvangen wordt. Een slechte serie blijft dus een slechte serie, ook als je alles na elkaar bekijkt. Op zich geen verrassing. Dezelfde studie toonde wel aan dat je volledig onderdompelen in een serie dezelfde voldoening geeft als andere vormen van escapisme, ook daarom valt het effect te vergelijken met drugs en alcohol, en spreekt men al snel van ‘verslavend gedrag’. Niet alle series zijn echter bingeable. Sommige series – die met een iets zwaardere verhaallijn – hebben wat tijd nodig om te verteren. Het aspect ‘ontsnappen uit realiteit’ moet aanwezig zijn om een serie bingeworthy te maken.

"Niet alle series zijn ‘bingeable’"

Binging doodt

Je kan je wel inbeelden dat bingewatching niet goed is voor je gezondheid. Ten eerste heb je het probleem van te lang stilzitten. Dat kan leiden tot verscheidene gezondheidsproblemen waaronder diabetes en hartziekten. Soms eens recht staan en stretchen kan al helpen. Daarnaast kan het leiden tot antisociaal gedrag. Heb jij ooit al een afspraakje afgezegd om toch maar die volgende aflevering te kijken? Jij verschrikkelijk mens. Dit is het toonbeeld van verslaving. Het kan ook anders: kom samen om naar series te kijken. Drink er een glaasje bij. Praat over je crush op een van de personages. Drink er nog een glaasje bij. Ah nee, dat is een andere soort verslaving. Mijn excuses.

"Praat over je crush op een van de personages"

Nog een tragisch gevolg van te vaak en te lang naar een bepaalde serie kijken, is dat je minder kan genieten van diezelfde serie. Dat komt door een fenomeen dat hedonistische adaptatie heet. De naam verklaart het al: we wennen aan ons eigen hedonisme. Net als wanneer je eindelijk die nieuwe iPhone koopt na een jaar sparen, en twee weken later ermee smijt alsof het een tennisbal is. Ook het genot van anticipatie is afwezig. Wij houden wel van een beetje teasen. Knipoog.