Help, er zitten kevers in mijn cake!

Nu het smelten van onze aardbol juist om de hoek staat, gaan veel wetenschappers op zoek naar manieren om dit nog tegen te gaan. Ook op vlak van ons eetpatroon is er verandering nodig. Omdat kannibalisme de meest ecologische, maar helaas ook een vrij sterk bekritiseerde optie is, kijken we eens in de richting van insecten. Ja, insecten. Die kruipende, lelijke griezels die je liever kwijt dan rijk bent. Die blijken namelijk veel nuttiger te zijn dan je op eerste gezicht zou denken.

Wafels, wafels, ik ben gek op wafels!

Aan onze eigenste universiteit is een team van onderzoekers bezig met insectenvoedsel, meer bepaald met de larven van de soldaatvlieg. Van die larven wordt er in Nederland boter gemaakt door met een toestel de verschillende bestanddelen van de insecten te scheiden, waardoor er een soort olie vrijkomt. Je kan het dus jammer genoeg niet in de huiskamer maken met zelfgevangen sprinkanen. Aan de UGent wordt er ook geëxperimenteerd met de insectenbaksels onder leiding van Joachim Schouteten en Daylan Tzompa-Sosa (faculteit Bio-ingenieurswetenschappen). Als experiment maakten ze drie verschillende versies van koekjes, wafels en cake: één volledig met reguliere boter, één waar een kwart van de boter vervangen werd door insectenvet en één waar de helft werd ingewisseld voor insectenvet.

Bij alle drie de baksels proefde het panel geen enkel verschil als er een kwart van de boter werd vervangen. Bij de wafels merkten ze zelfs geen verschil wanneer de helft van de boter vervangen werd. Ook de kleur en de textuur wijzigden niet, want we eten nu eenmaal ook met onze ogen. Meer dan de helft van het vet is echter niet vervangbaar omdat dat dan wel de smaak en textuur van de baksels op een negatieve manier zou beïnvloeden. De nasmaak en eventuele bijsmaken zorgen ook voor gekkebekkengetrek. Er bestonden al langer plantaardige alternatieven maar nu kan boter ook deels vervangen worden door insectenvet.

De winkel en het beleid

Voedsel op basis van insecten is tot nog toe een zeldzaamheid. "In 2014 begon er een kleine hype met verschillende supermarkten die producten met insecten in de rekken legden. Maar de meeste van die producten verdwenen weer tegen 2016. Er was vaak te weinig vraag naar", begint Schouteten zijn verhaal. "Sommige producten werden iets te vroeg op de markt gebracht om snel in te spelen op de hype." Door het zo snel op de markt te brengen, zat de smaak nog niet helemaal goed. Daarom haakten veel mensen af na de eerste keer. Tzompa-Sosa treedt hem hierin bij en is het ermee eens dat zowel smaak als andere voedingskenmerken mee bijdragen tot het succes van de voeding. "Consumenten hebben op dit moment vooral een voorkeur voor producten die hetzelfde smaken als traditionele producten", vertelt Tzompa-Sosa ons. "Bovendien zijn mensen momenteel eerder bereid om voedingsproducten met ingrediënten van insecten te eten dan 'pure' insecten." Een andere reden die aangehaald wordt, is dat de producten iets duurder zijn omdat de kweek van insecten nog op zo’n kleine schaal gebeurt.

Consumenten hebben op dit moment vooral een voorkeur voor producten die hetzelfde smaken als traditionele producten

Schouteten haalt nog een belangrijke reden aan: “De gewijzigde wetgeving, waardoor insecten sinds 2018 beschouwd worden als novel food (nieuw, innovatief of exotisch voedsel, red.) in Europa, is een barrière voor de productie en verkoop van voedingsmiddelen op basis van insecten. Dit omdat novel foods steeds door een hele goedkeuringsprocedure moeten gaan vooraleer ze verkocht mogen worden.”

Daarbij speelt cultuur ook een grote rol en moet de consument mee zijn met het verhaal. "Uit onderzoek blijkt dat men vooral in de westerse landen minder openstaat voor producten met insecteningrediënten. Dus enerzijds moeten mensen zich meer bewust worden van de voordelen die zo'n voedingsproducten met insecteningrediënten bieden, bijvoorbeeld op het vlak van duurzaamheid. Anderzijds spelen sociale normen hierbij een rol. Het wordt als iets eigenaardigs beschouwd om het te consumeren, dus mensen zijn niet zo snel bereid om dit zomaar open en bloot te eten of om erover te praten. Communiceren over dit soort onderzoek helpt dus ook om het eten van insecten of insecteningrediënten wat weg te halen uit de taboesfeer”, aldus Schouteten

The science

Er zijn zowel economische als ecologische redenen om het eten van insecten meer te normaliseren. Zeker in vergelijking met vee zijn er een hele hoop voordelen.

Op ecologisch vlak zijn die kriebelbeestjes interessant omdat ze gevoed kunnen worden met organisch materiaal dat in andere sectoren als afval achterblijft. Over het algemeen hebben ze ook minder voedingstoffen nodig dan bijvoorbeeld vee. Nog positiever is dat insecten voedingstoffen makkelijker omzetten in lichaamsgewicht. Ze verteren dus sneller en veel heb je er niet van nodig om voldaan te zijn. Het kweken is op ruimtelijk vlak ook efficiënt omdat insecten in de hoogte kunnen gestapeld worden. Dat is nogal moeilijk met pakweg een stel varkens. Die hebben eigenlijk al meer ruimte nodig dan ze nu krijgen. 

Economisch gezien wordt het produceren van insecten pas efficiënt als ze op grote schaal geproduceerd kunnen worden. Maar over het algemeen hebben de beperkte plaats en voedingstoffen al een economisch effect.

Laurinezuur is in staat verschillende virussen, bacteriën of schimmels in het lichaam onschadelijk te maken

Tot slot kan het eten van insecten ook gewoon gezonder zijn. "Insectenvet bevat laurinezuur", vertelt Tzompa-Sosa, "Dat heeft een antibacteriële, antimicrobiële en antimycotische werking. Dat betekent dat het bijvoorbeeld in staat is verschillende virussen, bacteriën of schimmels in het lichaam onschadelijk te maken, waardoor het een positief effect kan hebben op de gezondheid." Het is dus tijd voor een ommekeer in onze cultuur. Insecten zijn niet vegan of vegetarisch, maar bieden toch een ecologisch en gezond alternatief voor onze groeiende veestapel.