Een oplossing voor de klimaatopwarming? De CO2 taks

CO2 in evenwicht

Het is een bekend verhaal: een evenwichtige atmosferische CO2-concentratie creëert een bevorderlijke klimaat voor leven op aarde. Uitgestoten door natuurlijke bronnen zoals geisers en vulkanen, maar uiteraard ook door dieren, wordt CO2 weer opgenomen via fotosynthese door planten. Deze planten geven zelf ook O2 af in de lucht waardoor onder meer jij en ik nog steeds gretig kunnen ademhalen. Maar bij het verbruik van fossiele brandstoffen, eigenlijk ancestrale resten van plantaardig en dierlijk leven die onder de grond werden opgeslagen als koolwaterstoffen, ontstaan er eveneens CO2-gassen die zich ophopen in de atmosfeer van onze aarde.

In pre-industriële periodes lag de concentratie CO2 in de lucht op ongeveer 280 parts per million (ppm). Sinds het begin van de twintigste eeuw en nog meer de laatste jaren met de ontwikkeling van onder andere de automobielsector, luchtvaart en andere technologieën, is het CO2-peil echter enorm gestegen. Tegenwoordig zitten we aan 410 ppm, en het blijft steeds sneller stijgen.

"Politici zijn in 90% van de gevallen geen wetenschappers, dus wat weten zij daarvan? Niets"

CO2 maakt deel uit van de bekende ‘broeikasgassen’. Dit zijn gassen die de warmtestralingen tegenhouden en dus de aarde 'isoleren'. Op zich is daar niks mis mee. Zoals reeds vermeld zouden we zonder CO2 ook niet kunnen overleven, want dit broeikaseffect zorgt namelijk voor een aangename temperatuur. Desalniettemin kan een te hoge concentratie ervoor zorgen dat de natuur buiten evenwicht dreigt te raken. Lees: het smelten van de ijskappen, extreme weersomstandigheden, bosbranden, overstromingen en extreme droogte. Naast veranderingen in het klimaat heeft een te hoog CO2-gehalte in de lucht ook neveneffecten op de biodiversiteit. Door haar goede oplosbaarheid in water, stijgt de zuurtegraad van de zee en dat leidt tot het uitsterven van vele vissoorten. 

Ondanks het feit dat zo goed als elke wetenschapper de nefaste effecten van CO2 op ons leefmilieu bevestigt, is de globale uitstoot ervan nog steeds niet aan het dalen. Nieuwe groene technologieën zijn volop in ontwikkeling, maar de groene golf over de energiemarkt blijft uit. Voor 2020 moesten België en alle andere landen die het Parijsakkoord ondertekenden, zich scharen bij een beperking van de globale toename in temperatuur tot maximum 2°C. “Maar,” zo stelt Wim Soetaert, professor Industriële Biotechnologie aan de Universiteit Gent, “zoals we al hebben gezien, hebben politici er niet veel van gebakken. Die politici zijn in negentig procent van de gevallen geen wetenschappers, dus wat weten zij daarvan? Niets. Desalniettemin spelen ze wél een belangrijke rol in het klimaatdebat.”

Make the world Greta again!

Greta Thunberg startte in augustus 2018 met haar actie 'Spijbelen voor het klimaat', een vonk die enkele maanden later het startpunt vormde voor protesten over heel Europa. “Jullie zijn nog niet volwassen genoeg om de waarheid te zeggen en zelfs dat laten jullie aan ons, kinderen, over”, zei het nog maar 15-jarig Zweeds meisje op de klimaattop in december 2018. Ze keerde zich naar de politici in de zaal: “Ik wil dat jullie panikeren.” De zwaarste gevolgen van de continue, massale uitstoot van vandaag zullen namelijk de burgers van morgen moeten zien op te lossen. Een moeilijke, zo niet onhoudbare, toekomst die de mens nog te wachten staat.

"Hernieuwbare energie is vandaag de dag veel goedkoper dan kernenergie. Kernenergie is economisch gewoon nonsens" 

Maar volgens Soetaert mogen we niet aan politici vragen om bepaalde technologieën of maatregelen te kiezen om ons te redden: "Ze gaan bijna altijd voor het verkeerde kiezen. Zij weten daar gewoonweg niets van. Ze laten zich leiden door de waan van de dag. Er komt dan iemand die hen vertelt dat kernenergie dé oplossing is en ze denken dan dat dat wel goed klinkt, want het is een prof die dat zei, dus het zal wel correct zijn zeker?” Hierop een beslissing baseren kan slecht uitlopen. Het Verenigd Koninkrijk had bijvoorbeeld sterk in kernenergie geïnvesteerd, maar deze blijkt uiteindelijk veel te duur te zijn. “Twee weken geleden zijn ze gewoon gestopt met het bouwen van hun drie nieuwe kerncentrales. Waarom? Omdat het niet klopt! Het is hopeloos. Hernieuwbare energie is vandaag de dag veel goedkoper dan kernenergie. Kernenergie is economisch gewoon nonsens. Bij kernenergie hebben de kosten de neiging om te stijgen, terwijl ze bij hernieuwbare energie voortdurend dalen. Bovendien duurt het veel te lang om een kerncentrale te bouwen, minstens vijftien jaar, terwijl je zonnepanelen op een nammiddag gewoon installeert.”

De carbon tax

De oplossing dan? De carbon tax, een idee dat eveneens naar voren werd gebracht door de economen Joseph Stiglitz en William Nordhaus. “Het is nodig dat er een markt is, dat er een vraag is en dat er een draagvlak is voor groene energie," stelt Soetaert voor, "en zo laten we ‘de natuur’, de onzichtbare hand van Adam Smith, zijn werk doen. Vanaf dit moment is het een kwestie van evolutie. De ideeën die werken zullen floreren en deze die niet werken zullen ten onder gaan. Je moet daar niet in kiezen, dat regelt zichzelf."

"De gedachte dat we op zoek zijn naar dé oplossing die alle problemen zou oplossen is absurd"

Er bestaan namelijk duizenden alternatieven die allen CO2-uitstoot zouden kunnen beperken. “Al deze oplossingen tezamen zullen het probleem oplossen", benadrukt Soetaert. “De gedachte dat we op zoek zijn naar dé oplossing die alle problemen zou oplossen is absurd.” Alle technologieën bundelen tot één of een selectie maken van welke technologie de beste is, is volgens Soetaert onmogelijk: “Dat is te complex, wij kunnen dat niet. Enkel de markt kan dat regelen.” Een verhoging van de prijs van producten afkomstig uit vervuilende productiekanalen zou het proces in gang kunnen brengen. “Ik hoef niet te kiezen of de Delhaize goedkoper is dan de Carrefour. Ik laat dat gewoon over aan het systeem van de concurrentie en logischerwijs werkt het. Degene die er niét in slaagt competitief te blijven, gaat failliet.” Of vertaald in de woorden van de Chinese staatsman Deng Xiaoping: het maakt niet uit of de kat zwart of wit is, zolang het maar muizen vangt.

"Als je dan toch iets moet belasten, belast dan iets waar je vanaf wil. Belast gewoon CO2"

Belastingen zijn in het algemeen een noodzakelijk kwaad die politici niet al te graag in hun campagne naar voren willen brengen. “Als de staat geen geld meer krijgt stopt alles te draaien”, zegt Soetaert. “Als je dan toch iets moet belasten, belast dan iets waar je vanaf wil. Vandaag worden we nog steeds met het BTW belast op consumptie, alsof dat iets slechts zou zijn. En wat belasten we verder nog? Werk! Alles wat we wél willen belasten we, en alles waar we vanaf willen belasten we niet. Ja, wat zijn we goed bezig! Belast gewoon CO2-uitstoot, en je zal zien, de wereld gaat haar uiterste best doen om haar CO2-uitstoot te verminderen. In Europa wordt slechts 30% van de CO2-uitstoot belast via het ETS ( European Emission Trading System, red.), maar dat is enkel op de zware industrie. De overige 70% blijft dus onbelast, daardoor is er geen zelfregulerende marktwerking en geen druk om minder CO2 uit te stoten.”

Technologie en CO2

Naast economische incentives, zijn nieuwe technologieën zeker ook nodig, maar ook deze zouden volgens de professor voortvloeien uit een competitieve markt. “Vroeger waren de groenen over het algemeen technologie-vijandig", brengt Soetaert naar voor. “Technologie was de vijand, niet de oplossing. Vandaag moet je vaststellen dat diezelfde mensen pro-windmolens zijn, pro-zonnepanelen...  Oftewel: technologieën! De groenen geloven weer in de wonderen ervan.”

Soetaert waarschuwt eveneens om alle verantwoordelijkheid naar technologische innovatie af te schuiven. “De techno-optimisten die zeggen dat niemand zijn gedrag hoeft aan te passen en dat de technologie het wel zal oplossen, zijn onrealistisch. Technologie is niet de enige oplossing.” Men heeft beiden nodig, stelt Soetaert, zowel technologie als gedragswijzigingen. Maar beiden zijn niet als zodanig uit elkaar te halen, legt hij uit. Een bedrijf dat in hernieuwbare technologie investeert, dat op zoek gaat naar efficiëntere en goedkopere producten, zal de voorkeur krijgen van de consument. Als de trein sneller en verder rijdt, en ook nog eens goedkoper wordt, dan zal men het vliegticket er wel voor willen inruilen.

Groen België als voortrekker

Op de vraag of België eigenlijk deze beslissing alleen zou kunnen nemen, stelt Soetaert deze best Europees wordt geregeld, niettegenstaande België nog het voortouw kan nemen in Europa. Op dezelfde manier zou Europa zelf ook het voortouw kunnen nemen wereldwijd. “Kijk maar naar Anuna De Wever. Wat kan zij bereiken? We hebben het de afgelopen weken wel gezien. Als één persoon zoiets in gang kan brengen, dan kan één land zeker ook zoiets bereiken. Een land heeft misschien geen absolute zeggenschap in zulke maatregelen, maar ze heeft zeker invloed. Brussel ligt per slot van rekening nog steeds in België. Als wij iets willen, écht willen, dan zal Europa wel volgen, en later de rest van de wereld.”

"Kijk maar naar Anuna De Wever. Wat kan zij bereiken? We hebben het de afgelopen weken wel gezien"

Op de vraag of dit niet eerst alles duurder zou maken, stelt Soetaert dat de nieuwe CO2-taks gecompenseerd zou kunnen worden door een verlaging van het BTW of andere belastingen, al gaf hij toe dat het voor sommigen pijnlijk zou kunnen worden. “Ja, in het begin zal het zeker geld kosten, maar als we niets doen gaat het ons nog veel meer geld kosten. Het mooie is dat we mits investeringen uiteindelijk geld zullen uitsparen, de economie zal door de CO2-taks ook nog gestimuleerd worden."

De macht ligt uiteindelijk bij de maatschappij: zij kiest en blijft kiezen in welke richting de wind zal waaien.