De CEU (Central European University) in Hongarije dreigt na een weinig dubbelzinnige wetgeving gesloten of uit het land gezet te worden. Een samenzwering met Putin of persoonlijke vendetta van president Orbán?
De Engelstalige privé-universiteit, geregistreerd en actief in Boedapest maar ook in de VS, telde vorig jaar zo’n 1500 studenten uit 117 landen. Dat maakt het tot een van de meest internationale universiteiten. De nieuwe wetgeving van 2017, die regels oplegt aan buitenlandse universiteiten, maakt hun diploma’s echter de facto waardeloos. De afschaffing van genderstudies aan andere universiteiten in Hongarije was al een slag voor het vrije denken in het land, en ook deze beslissing zorgde voor grote polemiek. Verschillende protesten vonden al plaats in de hoofdstad, waar zowel studenten als families en ouderen aan deel namen, niet alleen om de maatregelen tegen de CEU, maar ook de algemene mensenrechten onder de regering Orbán aan te kaarten.
Du jamais vu
De rector van de universiteit, Michael Ignatieff, heeft in een belangrijk interview op de Hongaarse televisie laten weten dat nog niets vaststaat. “Indien de Hongaarse regering vóór 1 december nog tot een onderling akkoord komt, zal de universiteit moeten verhuizen naar Wenen, maar hopelijk nog een zekere voet in Boedapest behouden, waar haar thuis is.” Tot dan toe weigerde de regering echter de vele pogingen tot samenzitten met de rector, laat staan onderhandelen. “We zitten al 17 maanden met de onzekerheid of we al dan niet mogen blijven en dat moet eindelijk eens ophouden. We willen gewoon een akkoord vormen waarmee we mogen blijven én we onze vrijheden hier kunnen behouden. De Hongaarse regering heeft nochtans een akkoord met de staat New York bereikt hierover, maar nu willen ze het zelf niet ondertekenen.”
Hij is geschokt dat zijn instituut geviseerd en gediscrimineerd wordt en spreekt van een unicum in de geschiedenis. “Het zou de eerste keer zijn dat een Europese lidstaat erin slaagt een vrij instituut uit haar land te weren. Het zou een vreselijk precedent zijn en een gevaar voor de toekomst van de EU.”
Daarbij verdedigt de rector de in Hongarije omstreden en uiteindelijk geschrapte genderstudies fervent. “Het is geen ideologie. Het is de studie van hoe de genders tegenover elkaar staan en onderzoek naar seksuele oriëntatie. Het is een serieuze academische opleiding en we zullen ze voortzetten. We kunnen echter niets verderzetten zonder te weten of we de vrijheid hebben om met ons instituut door te gaan.”
“Dit is niet het einde”
Populisme en theater
Ook János Mészáros, voormalig student aan de CEU, ziet nog hoop voor zijn Alma Mater. “Dit is niet het einde,” verzekert János, “laat dat duidelijk zijn. De CEU is een van de beste scholen van Hongarije, ook op internationaal vlak. Het was dan ook echt een heftige beslissing, niet alleen voor het onderwijs, maar ook in het algemeen.”
Velen zien in de maatregelen opnieuw een stap vooruit in de campagne van president Orbán tegen liberalisme en buitenlandse NGO’s. “Ik zou niet zeggen dat het een aanval is op het liberalisme, maar eerder tegen eender wat de regering tegenstaat,” beweert János. “Dat kan ook gewoon anders denken zijn. De vrijheid is op vele manieren beperkt, zowel voor individuen als bedrijven. Er is geen competitiviteit meer en de vrije markt is weg, omdat je alleen een kans hebt als je onder een hoedje speelt met de overheid. Als beslissingen worden genomen op basis van politieke loyauteit, kan er geen eerlijke competitie zijn.”
János werkt bij een bedrijf waar hij vrij is in zijn handelen, wat hem een zeldzaam gelukkige positie geeft. “Het is problematisch dat dit niet voor iedereen het geval is, maar tegelijkertijd kunnen we ons afvragen wie er dan gestemd heeft voor deze huidige regering. Als je echter dag na dag moet leven om je job en gezin te behouden, ben je toch niet bezig met politiek. En dan hebben populisten vrij spel. Maar dat is niet alleen in Hongarije. Als je kijkt naar de VS, Rusland, China of zelfs Frankrijk, zie je overal hetzelfde patroon. Overal zijn er problemen die té lang onopgelost zijn. We zitten zeker in een periode van grote transitie, zowel bij het klimaat als bij de geopolitieke situatie. Ik weet niet hoe het zal verlopen, maar zeker is dat wat gisteren werkte, het vandaag niet meer doet.”
"Ik weet niet hoe het zal verlopen, maar zeker is dat wat gisteren werkte, het vandaag niet meer doet."
De gebeurtenissen in Hongarije en de daaropvolgende protesten zorgen ook voor ophef bij de internationale gemeenschap, maar daar staat János sceptisch tegenover. “Als ik internationale kranten lees, zie ik veel meningen en veel kabaal, maar concrete actie heb ik nog niet gezien. De Europese Unie neem ik niet meer serieus. Ze proberen niet echt. Ze zeggen dat het niet mag, en dan doen ze niets. Een directe interactie met een mede-lidstaat is door de democratische aard van de Unie virtueel onmogelijk en dat weten ze maar al te goed. Sorry, maar voor mij is het theater.”
“Ik geloof toch nog in de democratie,” geeft hij toe, “hoewel waarschijnlijk niet iedereen die nog op dezelfde manier definieert. Voor mij is dat het luisteren naar de ander en plaats geven voor andere meningen. Op de een of andere manier verdwijnt dat in Europa. Onze regering is verkozen en dus democratisch, maar sommige juridische situaties zijn dat niet. Toch is er een vorm van zekerheid die de regering ons biedt, dus ik zal niet zeggen dat alles slecht is.”
Reactie toevoegen