Begrippen zoals 'onverdraagzaamheid' en 'haat' zouden hand in hand gaan met politieke verrechtsing, wijzen verschillende studies uit. Ook in België is het bestuur in handen van rechtse partijen, maar heeft dat een negatieve invloed op de holebi- en transgendergemeenschap?
Als dat zou kloppen, ziet de toekomst van minderheidsgroepen er tegenwoordig niet al te rooskleurig uit: zowel op nationaal als internationaal niveau zien we het rechts politiek beleid zegevieren. Denk maar aan Trumps presidentschap in de Verenigde Staten, de opmars van Wilders’ PVV en de stijgende populariteit van Marine Le Pens nationalistische Front National. Extreemrechtse partijen hechten zelden veel waarde aan rechten die minderheden moeten beschermen, integendeel. Eén van de groepen die vaak geviseerd wordt, is de holebi- en transgendergemeenschap. In België lijkt het in vergelijking met het buitenland toch vrij goed gesteld qua gelijkheid en tolerantie onder een rechtse regering. Jeroen Borghs, woordvoerder voor Çavaria, licht de situatie toe.
Uniek zijn
Laten we eerst over de grens heen kijken. Wanneer we België, Nederland en enkele andere West-Europese landen vergelijken met de rest van de wereld, zien we dat zich hier een zeldzaam scenario afspeelt: “Wij merken dat we met alle politieke partijen, behalve Vlaams Belang, belang hechten aan minderheidsrechten. Dat is uniek als je dat op Europees of op wereldvlak bekijkt, wat we ook op congressen van onze Europese koepel, ILGA Europe (International Lesbian and Gay Association, red.) merken, als het over dit thema gaat. Als we zeggen dat we ook samenwerken met partijen die zich traditioneel aan de rechterkant van het politiek spectrum bevinden, dan is dat heel raar voor bepaalde andere landen, waar holebi- en transgenderrechten echt geen gemeengoed zijn.” Op internationaal niveau gaat de opdeling van het progressieve links en conservatieve rechts bovendien niet op: “Langs de andere kant heb je ook de Oost-Europese landen waar net de traditioneel linkse partijen, diegene die voortvloeien uit de communistische partijen, heel anti LGBT-rechten zijn. Wij associëren links dan weer heel hard met holebi- en transgenderrechten, terwijl dat dat ook niet voor alle partijen opgaat. De situatie in België is op dat vlak uniek.”
"We zitten in een heel unieke situatie hier in België"
Borghs merkt op dat de ministers en Staatssecretaris van Gelijke Kansen onder N-VA ook in ons land rechtser zijn dan voordien, maar dankzij een goede samenwerking tussen politiek en organisaties kent die verandering geen gevolgen in dit beleid en het klimaat in ons land: “Wij gaan er altijd vanuit dat er meer aanvaarding is, maar het is heel moeilijk om dat te meten. Zo durft bijvoorbeeld het aantal meldingen van holebifoob of transfoob geweld al eens stijgen. Dan bellen journalisten mij omdat ze ervan uitgaan dat er meer holebifoob en transfoob geweld is, maar dat kan je daar niet uit afleiden. We voeren al jaren campagne om incidenten te melden, ook heel kleine dingen zoals street harassment, waar je heel weinig tegen kan doen op juridisch vlak. En die campagnes hebben succes, dus zijn er meer meldingen, maar wil dat dan zeggen dat er meer geweld is? Geen idee. Het is heel moeilijk om dat te weten.” Borghs wijt het verhoogd aantal meldingen ook aan een betere samenwerking met politie en justitie. Zo kan er specifiek aangifte gedaan worden van holebi- en transfoob geweld en bovendien krijgen korpsen steeds vaker vorming zodat ze de problematiek beter herkennen en er beter mee weten om te gaan.
Toch zijn er ook minder positieve evoluties op te merken in België, onder andere door de verkiezing van Trump in de Verenigde Staten. Borghs legt uit: “Er is het fenomeen van ‘homonationalisme’, waarbij rechtse, maar ook vooral extreemrechtse partijen, plotseling de strijd voor holebi- en transgenderrechten gaan gebruiken in hun verdediging van de westerse waarden, tegen andere minderheden. Dat vertaalt zich hier naar Vlaams Belang dat zijn kar heeft gekeerd en nu opeens ook holebi- en transgenderrechten verdedigt, zolang het maar dient om moslims buiten te houden. Ik denk dat dezelfde mensen die Trump aan de macht hebben gebracht hier ook sluimeren binnen extreemrechtse kringen, in mindere mate weliswaar.” Ook in de LGBT-gemeenschap zelf slaat de verrechtsing aan. Sommigen beginnen onder invloed van nationalistisch gedachtegoed te stemmen tegen immigranten uit schrik hun verworven rechten te verliezen.
De transgenderzaak
Vandaag gaat in België het debat echter niet langer hoofdzakelijk over holebi’s, mede dankzij een openere maatschappij, maar over transseksuelen. Dit thema heeft de laatste jaren vooral in het buitenland veel stof doen opwaaien, denk bijvoorbeeld aan de omstreden bathroomwetten in de VS. Over transgenderisme weet Borghs te vertellen dat het onderwerp ook in ons land nog steeds gevoelig ligt, maar dat er wel iets aan het veranderen is. “We merken al een aantal jaren, ook in de media, dat er meer aandacht is voor transgenders. Waar er vroeger heel hard werd gefocust op transseksuelen, merken we dat er nu meer en meer aandacht is voor genderqueer en genderbending mensen: zij die zich zowel man als vrouw voelen, meer fluïde zijn, of zich met geen van de twee identificeren. Al blijft het wel heel exotisch voor de mainstream media. Die verhoogde aandacht heeft ook te maken met mensen zoals Caitlyn Jenner en doordat er in 'Thuis', de populairste soap in Vlaanderen, een transgenderpersonage meespeelt. Er is dan natuurlijk kritiek op de manier waarop dat wordt weergegeven, omdat het te eenzijdig is. Er zijn wellicht evenveel transverhalen als dat er transgenders zijn, maar het is wel een begin.” Volgens Borghs werkt blootstelling normaliserend: “Het brengt iets binnen in miljoenen Vlaamse huiskamers waar voordien nog nooit bij transgender zijn werd stilgestaan. Transgenders blijken plots een issue waarover gepraat wordt, en dat is iets wat Çavaria alleen maar kan toejuichen.”
"Er zijn wellicht evenveel transverhalen als dat er transgenders zijn"
Los van hoe de samenleving met transgenders omgaat, is er ook hulp nodig voor de transgenders zelf. Borghs: “Het Transgender Infopunt is hét aanspreekpunt voor de medische aspecten waar transgenders mee te maken krijgen. Daarnaast is er de Holebifoon, onze hulp- en infolijn. Die belicht eerder de sociale zaken en maatschappelijke integratie. De Holebifoon is natuurlijk anoniem, maar we zien wel een stijging in het aantal oproepen die specifiek over transgenders gaan. We organiseren jaarlijks ook de T-Day ofte transgenderdag. Daar komen steeds meer mensen op af. We organiseren er workshops die heel specifiek kunnen zijn, bijvoorbeeld hoe je met je stem moet omgaan, maar andere workshops gaan dan weer gewoon over community building. We merken wel dat er steeds meer openheid is. Bijvoorbeeld na de lancering van het personage Kaat in Thuis kwamen er meer vragen en aanmeldingen om een traject te starten.”
Als we vragen of Caitlyn Jenner niet als een slecht rolmodel kan worden opgevat, omdat ze als republikein tegen haar eigen rechten stemt, antwoordt Borghs het volgende: “Transgenders zijn natuurlijk hetzelfde als de rest van de bevolking: ze stemmen van extreemlinks tot extreemrechts. Iedereen heeft zijn eigen idee over wat het beste is om zijn of haar rechten te verdedigen. Als belangenorganisatie proberen wij daar neutraal in te blijven. We kiezen geen politieke voorkeur, maar we weten wel welke rechten wij verdedigen. Het politiek systeem in de Verenigde Staten is ook anders dan hier. Alles zit daar voornamelijk in twee partijen. Er zijn waarschijnlijk veel republikeinen die wél voor transgenderrechten zijn, misschien kunnen mensen als Caitlyn Jenner de partij van binnenuit mee veranderen op dat vlak.”
Holebifoon
Hoewel er een tendens van aanvaarding tegenover de holebi- en transgendergemeenschap lijkt te zijn, blijft de Holebifoon relevant: “Hoewel je zou denken dat het aantal oproepen daalt, blijft dat stabiel. Er is wel een shift naar het digitale contact zoals mail en chat, maar een deel van de mensen blijft bellen. Dat zijn vooral mensen die geen toegang hebben tot internet of zo niet gecontroleerd kunnen worden. De belangrijkste thema’s blijven zeker de coming out en zelfaanvaarding. Ook al zitten we in een maatschappij die toleranter of opener is voor holebi’s en transgenders, toch blijven ze in zekere zin de buitenbeentjes. Tolerantie is trouwens een vreemd woord, je wil meer dan gewoon getolereerd worden. De maatschappij blijft heteronormatief en cisnormatief: de stress die komt kijken bij het deel uitmaken van een minderheid, de druk van het anders zijn, blijft een invloed hebben. Het is misschien al iets minder, maar het blijft toch leiden tot problemen met zelfaanvaarding. Daarom blijven mensen de Holebifoon gebruiken voor een luisterend oor. Wij geven niet echt antwoorden voor een specifieke situatie, maar we luisteren wel. En daar blijkt nog altijd veel nood aan te zijn.”
"Je wil meer dan gewoon getolereerd worden"
"Hoewel je zou denken dat het aantal oproepen daalt, blijft dat stabiel"
Reactie toevoegen