Vlaamse overheid faalt voor eindexamen

In mei dienden enkele politici van Groen een voorstel van resolutie in in het Vlaamse Parlement over het opnemen van (de)kolonisatie in de eindtermen van het middelbaar onderwijs. sp.a volgde in juni met een voorstel rond historisch bewustzijn. Beide voorstellen waren klaar en duidelijk: het is hoog tijd om de eindtermen te herzien en de koloniale geschiedenis en zijn hedendaagse erfenis een belangrijkere rol te laten spelen in de klaslokalen. Niet in 2023, niet volgende week, maar liefst gisteren al. Helaas werden beide resoluties op 25 juni verworpen door de Commissie voor Onderwijs. De Vlaamse meerderheid (N-VA, CD&V en Open VLD) verwierp de voorstellen omdat die doelstellingen al zouden bestaan. Mocht dit een praktijktest zijn, dan was de Vlaamse overheid gebuisd. 

Om de wereld vandaag, haar structuren en problematieken te begrijpen, moet je teruggrijpen naar de geschiedenis

Terwijl het in de nasleep van de Black Lives Matter-protesten eindelijk leek alsof het publieke debat werd opengetrokken, blijkt de verhoopte vooruitgang eerder een processie van Echternach te worden. Om de wereld vandaag, haar structuren en problematieken te begrijpen, moet je teruggrijpen naar de geschiedenis. De huidige ongelijke Noord-Zuid relaties en het structureel racisme zijn geen geïsoleerde fenomenen. Ze hebben een verleden in de structurele onderdrukking en exploitatie van de kolonies. Het huidige debat rond structureel racisme kan dus niet worden losgekoppeld van de Belgische koloniale geschiedenis. 

Maar helaas, ondanks deze verstrengeling, blijft het debat beperkt in onze scholen. Dat één op de vier pas afgestudeerde studenten van de middelbare school niet weet dat Congo een voormalige Belgische kolonie is, maakt pijnlijk duidelijk dat er nog een lange weg te gaan is. En neen, de ongerustheid bij deze statistieken werden niet gepubliceerd door één of andere linkse denktank, maar door de Working Group of Experts on People of African Descent, een onafhankelijke werkgroep van de Verenigde Naties.

Lessen over Congo worden nog steeds bekeken door een bijna uitsluitend Belgische bril

Een eenmalige of korte bespreking over Congo staat toe om het eindtermenlijstje af te vinken: kolonisatie - check! Maar het afvinken van vage, brede eindtermen zoals imperialisme, kolonisatie en vooral dekolonisatie zegt niets over de kwaliteit van het gesprek dat zich binnen schoolverband kan afspelen. 

Tot op heden wordt de diepgang van het onderwerp grotendeels bepaald door de interesse en motivatie van individuele leerkrachten. Leerkrachten kunnen momenteel kiezen of ze over Congo of over dekolonisatie lesgeven. Een eerder artikel in De Morgen vermeldde al waarom dit problematisch is: "Leerkrachten die Congo of dekolonisatie willen vermijden in de les, zijn dus vrij om dat ook te doen". Bovendien worden lessen over Congo nog steeds bekeken door een bijna uitsluitend Belgische bril, die de Congolezen tot passieve subjecten binnen hun eigen geschiedenis degradeert. Veel te vaak zijn deze lessen doordrenkt met koloniale propaganda zoals wanneer de koloniale periode voorgesteld wordt als een economisch voordeel voor Congo. Dat verhaal toont echter veel gelijkenissen met de historische verantwoording dat kolonisatie 'beschaving' zou brengen.

Het gaat niet enkel over óf er over kolonisatie wordt onderwezen, maar ook over wát en hóe er onderwezen wordt

Het probleem gaat echter veel verder dan eindtermen: het gaat niet enkel over óf er over kolonisatie wordt onderwezen, maar ook over wát en hóe er onderwezen wordt. De rol die de leerkracht hierin speelt valt niet te onderschatten. Daarom is het essentieel dat leerkrachten de geschikte tools voorhanden hebben om op creatieve en diverse manieren het onderwerp bespreekbaar te maken. Eerder wees Karel Van Nieuwenhuyse er al op dat veel leerkrachten zich bewust zijn van een te eurocentrische blik in het geschiedenisonderwijs maar evenwel grote moeilijkheden ervaren in dezen te overstijgen. Leerkrachten getuigen dat voldoende kennis en inzicht in niet-Westerse perspectieven hen vaak vreemd blijft, wat een didactische aanpak om dat systematisch en zinvol aan te kaarten bemoeilijkt. 

Onze eis aan de Vlaamse overheid is simpel: zwaai niet met de eindtermen als passe-partout, maar laat die aanpassingen geflankeerd worden door een beleid dat de leerkrachten van vandaag en morgen de tools geeft om wat op papier staat ook werkelijkheid te laten worden. Laat dat een eerste stap zijn richting een beleid dat doelt op meer inclusie en minder racisme. Niet morgen, niet vandaag, maar gisteren al.