Interview met Rik Van de Walle: "Dit bewijst dat het complex is!"

Sinds de COVID-pandemie is het vertrouwen van de samenleving in de wetenschap schijnbaar achteruitgegaan. Hoe wil u die trend keren?

"Ik ben niet zo zeker dat het vertrouwen in wetenschap zo dramatisch slecht is. Ik heb nog nooit zo vaak in tv-studio's horen spreken over wetenschap. Ik heb nooit zoveel wetenschappers gezien die zeggen dat ze iets niet weten of dat ze fout waren. Zelfs als je zeker bent van iets, moet je de attitude hebben om dat morgen, overmorgen, de komende weken en maanden toch in vraag te stellen. Het feit dat er in de media soms debat is, dat wetenschappers elkaar tegenspreken, is geen blijk van het falen van wetenschap. Dat is net tonen hoe wetenschap werkt. Mensen die wat minder zicht hebben op wat wetenschap is, ontlenen daar misschien deze gedachtegang aan: als wetenschappers elkaar tegenspreken, dan bewijst dit dat ze het zelf niet weten, dus wetenschap leidt tot niets. Ik begrijp zo'n reactie, maar we moeten aan die mensen uitleggen wat ik net heb gezegd."

"Het is net omdat ik sociale wetenschappen zo belangrijk vind, dat ik niet op eigen houtje beslis over het conflict in Gaza"

Wanneer natuurwetenschappers het grotendeels eens zijn over iets, bijvoorbeeld over de werking van een vaccin, dan wordt dat beschouwd als een 'feit' of de 'waarheid'. Maar als het merendeel van de sociale wetenschappers het eensgezind is in hun veroordeling van Israël, over het genocidale karakter van die oorlog, is dat niet meteen voldoende om een duidelijk universitair standpunt in te nemen. Hard gesteld: zijn sociale wetenschappen dan een tweederangsdiscipline in uw ogen?

"Het is net omdat ik sociale wetenschappen zo belangrijk vind, dat ik niet op eigen houtje beslis over het conflict in Gaza. Ik laat mij adviseren door heel wat mensen, niet in het minst door experts met een achtergrond in de sociale wetenschappen. Alle instituten die gevestigd zijn in Israël waar wij mee samenwerken, worden geïdentificeerd. We stellen dan drie basisvragen: zijn er potentiële mensenrechtenschendingen aan de gang? Leidt onze samenwerking potentieel tot militair gebruik van de resultaten van de samenwerking? En is het te verwachten dat er mensenrechtenschendingen van komen? Is het antwoord op een van die drie basisvragen 'ja', dan wordt er een grondige analyse gedaan."

"Wie is 'wij'? Het zal u misschien verbazen: dat is niet de rector. Dat is een commissie. Daarin zitten experts die samen tot een conclusie komen. Die vormt dan een advies aan de rector. Ik kan en wil niet op eigen houtje beoordelen of er mensenrechtenschendingen zijn, ik laat dat over aan de experts van de Commissie Mensenrechtenbeleid en Dual Use Onderzoek. Als die mensen mij zeggen: de samenwerkingen in land x, y of z is niet problematisch, die kan blijven doorgaan, dan zeg ik: 'oké, dit kan blijven doorgaan'."

Los van die commissie, wat denkt Rik?

"Rik denkt daar in dit geval niet anders over dan de rector. Ik heb op een bepaald moment op sociale media het conflict 'complex' genoemd. Dat is mij door sommigen zeer kwalijk genomen. Ik vind dat verbijsterend. Er zijn collega's die vinden dat samenwerking met Israëlische partners onder bepaalde voorwaarden mogelijk moet blijven. Anderen vinden van niet, en zeggen dat je dergelijke samenwerking moet stoppen. Dit bewijst dat het complex is! Het is niet voor niets dat er in onze mensenrechtencommissies, onder experts, uren wordt gedebatteerd over de kwestie!"

"Rik nu even: ik vind het heel erg moeilijk om in deze op een punt te komen waarop ik denk een goed zicht te hebben op de hele situatie. Ik noem mezelf een intellectueel, en als intellectueel vind ik het mijn plicht om mij niet op te sluiten in mijn eigen denken. Je moet eens kijken naar het nieuws van tv-zenders uit andere culturen dan de onze. Het zou mij verbazen, en eerlijk gezegd ook ontgoochelen, als je aan het einde van die oefening het Hamas/Israël-conflict niet complex zou vinden."

"Ik begrijp mensen die veel liever hadden gehad dat de man in kwestie niet was aangeworven"

Afgelopen zomer stelde de universiteit de ex-praeses van Reuzegom aan als doctorandus. Heeft dit de geloofwaardigheid van de instelling aangetast?

"Ik vind van niet, maar ik weet natuurlijk ook dat niet iedereen er gelukkig mee is. Niet binnen de universiteit, niet buiten de universiteit, en ik begrijp dit zeer goed. Ik denk ook daar een duidelijk kompas te hebben gevolgd. De man in kwestie is veroordeeld, heeft een straf opgelegd gekregen en die straf wordt door de bevoegde instanties opgevolgd, zoals het hoort."

"Wat zijn aanwerving betreft dan: de man in kwestie heeft schuldinzicht. Hij wordt bovendien heel erg nauw opgevolgd door drie promotoren en er is geen enkele indicatie dat er door zijn aanwezigheid een gevaar zou ontstaan. Dat er mensen zijn die het daar zeer moeilijk mee hebben, wisten we op voorhand. Dat is ook besproken met de promotor in kwestie en zij heeft in eer en geweten beslist de man aan te nemen en ik heb het gesteund. Ik heb overigens wel wat schrik voor het idee dat wanneer veel mensen tegen iets zijn, het dan per definitie niet kan doorgaan. Dan eindig je met volkstribunalen. Wil je dat? Ik geloof in de rechtsstaat en ik geloof in gerechtelijke procedures. Ik leg mij neer bij uitspraken van rechtbanken en sancties, of het gebrek daaraan."

"Dus ik begrijp de bekommernissen, ik begrijp mensen die veel liever hadden gehad dat de man in kwestie niet was aangeworven. Ik had de aanwerving kunnen tegenhouden, maar ik vind eigenlijk niet dat ik die macht mag hebben. Want de volgende keer ben jij misschien het slachtoffer van mijn macht."

Een aantal jaar geleden startte u een schorsingsprocedure tegen Dries Van Langenhove. Dat verklaarde u destijds met: "Het discours van Schild en Vrienden overschrijdt een grens. Het is niet alleen juridisch strafbaar, maar overschrijdt ook een morele grens." Als u in die zin 'Schild en Vrienden' schrapt, en vervangt door 'Reuzegom', klopt dit dan niet meer?

"Non bis in idem. De Reuzegommer in kwestie is voor de rechtbank gebracht en een rechter heeft een uitspraak gedaan. En daarmee eindigt de gerechtelijke procedure. Wie ben ik om aan de man nog een extra straf op te leggen? No way."

Om op een positieve noot te eindigen: wie wint Ronde van Vlaanderen dit jaar?

"Mathieu van der Poel. Ik ben een grote fan van hem. Hij steekt er met kop en schouders bovenuit. Allez man, dat zie je nu toch zelf ook (lacht)?"