Het super, super Liegebeest

“Alle Kretenzers zijn leugenaars”, zei de Kretenzer. Zo luidt een van de oeroude paradoxen van Zeno. Dus als ik hier nu beweer dat ik een behoorlijk eerlijk persoon ben, dan kan dat net zo goed een dikke leugen zijn. Sceptici kunnen dit artikel beter links laten liggen, de rest kan ik op mijn – weliswaar reeds zwaar beproefde - communiezieltje zweren dat geen letter van wat volgt gelogen is.

Dag 1: Eerlijk zijn is verdomd hard werken

Aantal leugens: 0
Letterlijk zelfs. Nu ik weet dat ik een artikel moet schrijven over liegen, is het een pak moeilijker om te liegen. Dus wanneer een wanhopige collega mij vraagt om een shift over te nemen, kan ik het niet over mijn hart krijgen om een excuus te verzinnen. Gevolg: ondanks de nood aan een verantwoorde hoeveelheid slaap sta ik ’s avonds pintjes te tappen. ’s Anderdaags levert dat bloeddoorlopen oogjes op, maar een rode neus is me bespaard. Het Pinokkio-effect bestaat immers echt. Niet dat de neus van leugenaar gaat groeien, wel wordt ze warmer en roder. De Spaanse wetenschappers Gómez Milán en Salazar López ontdekten met behulp van thermografie (warmtecamera’s) dat bij leugenaars de temperatuur rond de neus en in de orbitaalspier van de binnenste ooghoeken stijgt, terwijl de temperatuur van de rest van het aangezicht daalt. Kleine kanttekening: verkoudheden en pollenallergie leveren ook een rode neus op. Niet te snel argwanen dus.

"Het Pinokkio-effect bestaat echt"

Dag 2: Beleefdheid boven alles

Aantal leugens: 1
“Nee hoor, dat interview was helemaal niet awkward.” Het was écht een leugentje om bestwil. We nemen onze toevlucht tot little white lies wanneer de waarheid meer schade toe zou brengen aan een relatie dan een kleine onwaarheid. Maar is dat ethisch wel verantwoord? Ik neem mijn toevlucht tot morele rots in de branding nummer één: Google. De wegen van het algoritme zijn ondoorgrondelijk, want ik krijg op de eerste twee pagina’s louter christelijke websites voorgeschoteld. Tussen de kitscherige kruisbeelden door kom ik te weten dat Sint-Augustinus, Thomas van Aquino en Immanuel Kant elke vorm van liegen veroordelen, ook al is het om je eigen vel te redden of om een ander te beschermen. Hun voornaamste argumenten daarvoor zijn dat liegen een perversie is van de natuurlijke spraak die God de mensen schonk. Utilitaristen zoals Iain King daarentegen vinden leugentjes om bestwil best oké. Nietzsche, nooit verlegen om een provocatie meer of minder, schreef in 'Menschliches, Allzumenschliches' dat veel mensen de waarheid vertellen uit zwakte, omdat ze het moeilijk vinden om de nochtans nuttige leugen vol te houden. Onderzoek wijst inderdaad uit dat intelligente mensen makkelijker liegen dan minder begaafde personen.

"Intelligente mensen liegen makkelijker dan minder begaafde personen"

Dag 3: “Ja hoor, ik ben echt wel, heel zeker oké”

Aantal leugens: 12 keer dezelfde

Met een gebeitelde glimlach op het gezicht beweren dat je je prima voelt, terwijl je bed verlaten een grotere opgave was dan een uitdaging van Tom Waes. Je kunt liegen omdat je geen behoefte voelt om je lief en leed te delen met een vage kennis die langs z’n neus weg vraagt hoe het gaat. Daar komt ook een aspect van zelfdeceptie bij kijken. Liegen tegen jezelf is een van de handige psychologische trucjes die het leven net iets aangenamer maken. Het wordt zelfs aangeboden in coachingsessies om een betere indruk te maken tijdens sollicitaties. Maar zelfbedrog kan ook ontaarden in waanideeën bij persoonlijkheidsstoornissen zoals borderline of narcisme. Wanneer iemand zijn leugen echt gelooft, is er sprake van pseudologia phantastica. Bij pathologisch liegen, dat geen ziekte op zich is maar een symptoom van een psychologische aandoening, is de patiënt zich wel degelijk bewust van de onwaarheid.

Dag 4: De kunst van het overdrijven

Aantal leugens: 1
Overdrijven is ook een beetje liegen. Het maakt gesprekken interessanter en opwindender, dus we tolereren onze gesprekspartner wanneer die de boel wat aandikt. Zolang we er zelf ook maar een schepje bovenop mogen doen. Mannen overdrijven vaker feiten en gegevens, terwijl vrouwen meer geneigd zijn om emoties en gevoelens te dramatiseren. Insert stomme clichébevestigende biologische uitleg. Nog meer tenenkrullende clichés: volgens cijfers van datingapps liegen vrouwen vooral over hun gewicht en leeftijd, en mannen over de graad van hun opleidingsniveau en hun relatiestatus. F*ck al die pseudopsychologische flutonderzoekjes. Grove taal wijst trouwens op eerlijkheid volgens onderzoekers uit Hongkong, de VS, Engeland en Nederland. Wie het hart op de tong draagt, confirmeert zijn of haar mening minder aan wat sociaal wenselijk is, waardoor de uitspraken oprechter zijn. Bovenstaande geldt niet voor The Donald, die erin slaagt de grootste onwaarheden in de grofste taal te verkondingen.

"Grove taal wijst op eerlijkheid"

Dag 5: “U was een fantastisch publiek”

Aantal leugens: geen flauw idee

Weliswaar geen flagrante leugens vandaag, maar als deel van een festivalorganisatie is het echt onmogelijk om 100% oprecht te zijn. “Echt een goed optreden, maar ik verga van de honger, dus eigenlijk had ik liever dat je vijf minuten eerder stopte”, is niet echt een optie om muzikanten te begroeten. Zaken verzwijgen is misschien niet echt eerlijk, maar echt liegen is het evenmin. Toch is het misschien een betere optie dan de leugen om bestwil, want voor je het weet ontpop je tot een echt liegebeest. Mensen hebben geen leugenkern in de hersenen, maar tijdens het vertellen van een onwaarheid vertoont de amandelkern in de hersenen, die geassocieerd wordt met emoties, een grotere activiteit. Hoe meer we liegen, hoe minder actief de amandelkern wordt. Je wordt dus als het ware immuun voor de onrustige emoties die gepaard gaan met liegen. Dus in geval van twijfel: spreken is zilver, en zwijgen is goud. Mijn communiezieltje is muisstil. 

"Je wordt immuun voor de negatieve emoties van liegen"