Vlees in tijden van veggieburgers

Dagen Zonder Vlees neemt langzamerhand de traditie van het vasten over. In plaats van onze steak bearnaise van het bord te bannen om religieuze redenen, beginnen steeds meer goddelozen dat felbegeerde stukje protëine achterwege te laten om het klimaat een hart onder de riem te steken. Kritische vragen rijzen overal - en terecht. Vindt Moeder Aarde het vegetarisme echt bemoedigend?

Sophie Huysveld

Riet Van de Velde, hoofd van de afdeling Milieu binnen de Directie Bestuurszaken van de Universiteit Gent, en Sophie Huysveld, die vorig jaar een doctoraat behaalde aan de UGent rond milieuduurzaamheid, stoppen na een lange fietstocht aan café de Hoeveslag om er de hongerige maag te vullen. "Een vegetarische optie?", vraagt cafébazin Peggy verbaasd, "is een salade geitenkaas goe?" Nadat café de Hoeveslag in februari collectief alcohol schrapte in het kader van Tournée Minérale en zichzelf op een Sprite trakteerde, zorgt Dagen Zonder Vlees er nu veertig dagen voor dat vlees en vis in de ban gedaan worden. "Veel moeten en weinig mogen", spuugt eenzame Jan samen met een klets bier uit. Maar deze veertig dagen zijn niet bedoeld om het slikvermogen van de brave mens te testen. Dagen zonder Vlees doelt op een bewustere en duurzamere omgang met eten. Krampachtig komt eenzame Jan van z’n barkruk gekropen, verkondigt dat ‘bewuster en duurzamer, dat dat zijnen buik nie vult’ en verplicht ons zo tot een cafédiscussie: baat het echt dat vlees te laten?

Het is een klimaatzaak

Het wordt warmer op het terras van de Hoeveslag. Broeikasgassen worden uitgestoten, terwijl eenzame Jan nochtans zo z’n best deed om er eentje in te houden. "Dat zijn die koeienscheten", verklaart hij en hij heeft gelijk. Riet Van de Velde bevestigt deze stelling: "het is inderdaad zo dat koeien methaangas uitstoten en dat dit zeker zijn aandeel heeft, maar het gaat bijvoorbeeld ook om de massale kweek en import van soja om onze intensieve veeteelt te bevoorraden." Gigantische stukken regenwoud worden dagelijks ontbost (volgens Cowspiracy een hallucinante hectare per seconde) in functie van sojateelt. Die soja wordt vervolgens internationaal verscheept om gevoederd te worden aan vee dat te kort op elkaar staat. Geen wonder dat die beesten zo flatulent staan. En effectief, zo blijkt, zijn onze koeien winderiger dan die van een paar decennia terug. Dankzij een door de boer zorgvuldig uitgekozen dieet van maïs en soja kan de moderne koe meer eten, dikker worden en meer vlees produceren. Maar dus ook meer scheten laten. 

De Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) verklaarde dat ‘de productie van vlees een hoofdoorzaak is van elk belangrijk milieuprobleem: van ontbossing, klimaatverandering en watervervuiling tot luchtvervuiling en verlies aan biodiversiteit.' Daarnaast vertelt Joods-Amerikaanse auteur Jonathan Safran Foer, die er het boek ‘Eating Animals’ aan wijdde, ons: "Volgens een recent onderzoek van de universiteit van Chicago draagt onze voedselkeuze even sterk bij aan het broeikaseffect als ons transport. Dankzij de nieuwste gegevens weten we zelfs wat de rol van ons voedingspatroon is: omnivoren zorgen voor zeven keer zoveel broeikasgassen als vegetariërs." Daarbovenop verklaart de documentaire ‘Cowspiracy’ van Kip what’s in a name Andersen en Keegan Kuhn dat de veeteelt jaarlijks 130 tot 290 biljoen liter water opslorpt. Er valt weinig ontkennen aan, de wijze waarop vlees nu geproduceerd en geconsumeerd wordt heeft een duidelijke impact op het klimaat.

Vegetariër vs. flexitariër

Vlees eten wordt zo wel een lastige zaak. Rumoer steek de kop op in café de Hoeveslag. "En wat als we het gewoon lokaal houden?", vraagt struise Johnny zich af, "dan moeten we die beesten hun voer niet meer importeren, besparen we die ontbossing en meteen ook het transport van die velden hiernaartoe." Het café knikt collectief het hoofd. Riet van de Velde gaat hier echter niet mee akkoord: "De Boerenbond en het departement leefmilieu menen dat je veel beter reclame kan maken voor biologisch rundvlees. Op zich is dat wel een goed idee, maar het is praktisch niet haalbaar. Het aantal koeien dat zich hier met gras kan voeden, is heel erg beperkt. Als je alleen maar rundsvlees in de rekken zou hebben liggen dat biologisch gekweekt is, dan zijn uw rekken leeg." Daarnaast is er ook een groot verschil in wat soort vlees je in de pan schroeit. Volgens de website 'A meat eaters guide' stoot respectievelijk lamsvlees, rundvlees, varkensvlees en kalkoenvlees het meeste CO2 uit. Opvallend: de productie van kaas situeert zich op de derde plaats (tussen rund en varken), terwijl gecultiveerde zalm ook niet zo onschuldig is (tussen varken en kalkoen).

Stilte in café de Hoeveslag. Jan Modaal leunt tegen de bar aan en begint te jengelen, "wat geeft u het recht om mij van mijnen wekelijkse stoverij met frieten te beroven?" Sophie Huysveld sust hem, "de oplossing is niet dat iedereen vegetariër moet worden, maar er is wel consensus dat minder vleesconsumptie een goede zaak is, dat we bijvoorbeeld allemaal flexitariër worden. Er zijn ook studies die aantonen dat als iedereen vegetariër zou worden, dat dat ook niet het beste idee is. Sommige gronden zijn niet geschikt om gewassen op te telen, maar wel geschikt om dieren op te laten grazen. Dieren kunnen ook dingen eten die wij niet kunnen eten, en kunnen dat dan omzetten in dingen die wij wél kunnen eten." "Mensen worden afgeschrikt door extremen, en zullen instinctief ingaan tegen wat hen wordt opgelegd. De typische Vlaming reageert ook zo: 'wie gaat er mij mijn stuk vlees ontzeggen?' Dat is een verkeerde boodschap, je moet mensen stimuleren door ze te laten inzien waarom het zo belangrijk is om minder vlees te eten. Als iemand ten volle begrijpt waarom, dan zou die sneller tot actie overgaan." vult Huysveld aan. 

Veggie voor dummies

Toch mist Dagen Zonder Vlees volgens sommigen de belangrijkste doelgroep met hun oproep tot (parttime) vegetarisme. Studies tonen aan dat er weinig verschil is tussen geen vlees eten en weinig vlees eten. Er is wel een groot verschil tussen weinig of geen vlees eten en veel vlees eten. De deelnemers zijn vaak al veggie-minded, maar willen zichzelf veertig dagen uitdagen. De echte carnivoren liggen helaas minder in het bereik van de actie. De verknochte vleeseters die wél overtuigd konden worden, zijn vaak niet goed genoeg geïnformeerd, zegt Huysveld: "Laat dat vlees weg en je kan je bord nog steeds vullen met zaken die niet goed zijn voor het milieu. Wie dan bijvoorbeeld hip wil doen en elke dag avocado’s begint te eten, of enkel boontjes uit Kenia, is ook niet goed bezig. Mensen die sowieso op een bewuste manier minder vlees eten, houden vaak ook automatisch rekening met die andere factoren."

"Allez, het is nog niet om het even wat. Meiske, wat moogt ge op den duur dan wel nog eten?", verwijt cafébazin Peggy Sophie Huysveld, "Dat ge van zo’n salade geitenkaas na twee minuten weer honger hebt, is uw probleem!"

"Wat is een gezonde vegetarische maaltijd? Dat is een goede vraag", meent Huysveld. Een gebrek aan informatie kan ook een reden zijn om vlees te blijven eten, en dat kan Huysveld de vleeseters niet kwalijk nemen. Vaak zijn zij vastgepind op het typisch Vlaamse idee van de drieledige maaltijd: groenten, vlees en patatten. Het meest kant-en-klare vegetarische alternatief voor dat vlees zijn groenteburgers, en die passen goed in dat driedelige idee. Vlees out, veggieburger in. Er komt echter steeds meer kritiek op die veggieburgers, terecht volgens Huysveld: "Die burgers zijn inderdaad niet zo gezond, maar met die boodschap alleen worden de dappere pogingen van de carnivoren de grond ingeboord en sturen we ze weer naar de vleeskant. Het is echt wel mogelijk om gezond vegetarisch te eten, maar er is niemand die zegt dat dat gemakkelijk is." Huysveld begrijpt dus wel wat onwetende vleeseters doormaken, maar toch is het geen geldig excuus: "Het is niet omdat het niet gemakkelijk is, of omdat niet iedereen dat direct zal kunnen, dat we moeten zeggen dat het onmogelijk is, of dat we beslissen om het niet te doen. Dat heeft tijd nodig."

 

HERBIVOOR/CARNIVOOR

Gardez-vous de comprendre

In de massa verliezen we het individu. In een poging de wijsheid van Jacques Lacan eer aan te doen, ontblootten twee jongeheren de ziel in naam van de wetenschap. De wetenschap over wat er achter het stereotype van plantenvreter of vleesverslinder schuilt.

HERBIVOOR

Dominique - 25 jaar - student bio-ingenieur

Waarom eet jij wel/geen vlees?

"Er is geen ontkomen aan: de ecologische impact van vlees eten is enorm. Zowel het waterverbruik, landgebruik en uitstoot van broeikasgassen zijn bijna niet te verantwoorden."

Word je over deze keuze vaak aangesproken?

"In feite niet. Vegetarisme wordt meer en meer geaccepteerd, al worden er natuurlijk nog mopjes over gemaakt nu en dan."

Welke stigma’s zijn aan jouw voedingskeuze en de tegenovergestelde keuze verbonden? Welke vind je terecht en welke niet?

"Alle essentiële voedingselementen die je uit vlees haalt, zijn perfect te vervangen (zelfs ijzer). Je blijft niet klein of fragiel als je van jongs af aan geen vlees eet. Vegetarisme is dus absoluut niet ongezond. Voorwaarde is natuurlijk wel dat je bewust je vervangproducten kiest. De enige gegronde reden waarom mensen nog vlees zouden eten is, volgens mij, omdat het lekker is. Ik zal dus nooit iemand verplichten om te stoppen met vlees eten."

Ben jij aangesloten bij een milieuorganisatie?

"Ik ben aangesloten bij Natuurpunt, dat zich onder andere bezig houdt met het behoud van natuurgebieden in Vlaanderen, en dat vind ik wel belangrijk."

Ben je actief bezig met je gezondheid?

"Ik let wel op wat ik koop. Als dat actief bezig zijn is met je gezondheid, dan wel."

Is de vlees- en/of zuivelindustrie volgens jou onethisch?

"Beide industrieën hebben volgens mij een sterk onethisch kantje op verschillende niveau’s.

Kippen worden vetgemest in donkere stallen en vervolgens letterlijk opgeveegd om ze te vervoeren, legkippen zitten op elkaar gepakt in kleine kooien, de behandeling van de dieren in slachthuizen is vaak beneden alle peil, elke dag worden grote oppervlakten regenwoud gekapt voor de aanplant van soja, dat gebruikt wordt als diervoeder, elke dag worden tonnen dierlijke producten weggegooid omdat er een sterke overproductie is, et cetera..."

CARNIVOOR

Cody - 22 jaar - student rechten

Waarom eet jij wel/geen vlees?

"Ik eet vlees omdat het gewoon enorm lekker is. Tijdens 40 Dagen Zonder Vlees ook een beetje als tegenbeweging tegenover het hele geitenwollensokkengebeuren. Zodra ik iemand hoor zeggen dat een Quorn-burger met quinoasalade minstens even lekker kan zijn als the real deal, krijg ik hartkloppingen."

Word je over deze keuze vaak aangesproken?

"Niet echt, carnivoren blijven naar mijn inziens nog altijd de norm."

Welke stigma’s zijn aan jouw voedingskeuze verbonden?

"Dat we niet bewust bezig zijn met het milieu, dat we onethisch zijn en barbaarse praktijken sponsoren.

Qua milieubewustzijn is dat al helemaal van de pot gerukt. Mensen moeten zich bewuster zijn van wat ze eten en waar het vandaan komt. Kies voor de ecologisch verantwoorde lokale boer. Werk de gigantische overproductie weg. Elimineer de grote transportkosten. Dan hoeft vlees eten echt geen onoverkomelijk kwaad te zijn door de ecologische impact.

Ik vind het een bewonderenswaardige keuze als mensen uit ethische overwegingen bijvoorbeeld geen foie gras meer eten. Ik blijf mijn persoonlijke geneugten boven de de belangen van dieren stellen. In mijn ogen is de mens dan ook hiërarchisch hoger dan de dieren. Dat is mijn mening, en daar heb ik recht op. Live and let live (de mensen dan toch)."

Welke stigma’s zijn aan het tegenovergestelde van jouw voedingskeuze verbonden?

"Dat alle vegetariërs een bende eco-hippies zijn. Dat ze niet gaan slapen voor ze Hare Krishna-gewijs het ´Meat is murder´ mantra hebben gereciteerd.

Dat vind ik grotendeels onzin. Toch is er een significante groep vegetariërs die hun vegetarisme willen opdringen als de enige ecologisch-ethisch bewuste keuze.  Ik heb een enorme hekel aan betutteling en dus ook aan die specifieke groep."

Ben jij aangesloten bij een milieuorganisatie?

"Neen, omdat ik geen enkele milieuorganisatie ken waar ik op alle punten mee akkoord ga."

Ben je actief bezig met jouw gezondheid?

"Als competitieve judoka ben ik van kinds af aan zeer intensief bezig met sport, en is mijn voedingspatroon weloverwogen. Het studentenleven heeft dat principe wel wat (lees: sterk) bevuild maar ik train nog altijd heel intensief."

Is de vlees- en/of zuivelindustrie volgens jou onethisch?

"In zijn gehele niet, al zijn er zeker enkele grote excessen binnen deze industrie te vinden."

0
Gemiddeld: 3 (2 stemmen)

Reactie toevoegen