KU Leuven toch niet de oudste universiteit van het land?

De Franse revolutionaire republiek, niet befaamd om haar tolerantie voor katholieke instellingen, ontbond in 1797 de Universiteit van Leuven. De Leuvense universiteit die we vandaag kennen, ziet zichzelf als de erfgenaam van die instelling, en bijgevolg dus als de oudste. Op hun website wordt trots naar 1425 verwezen als geboortedatum en ook op de zegel van de universiteit valt 1425 te lezen. Maar klopt dit jaartal wel?

Na haar ontbinding schonk de Franse regering een nieuw opgerichte Brusselse école, samen met een groot deel van de Leuvense bibliotheek, het recht om zich de voortzetter van Leuven te noemen. Die school werd dan weer onderdeel van Napoleons Keizerlijke Universiteit, die na een paar jaar ook ontbonden werd en door Willem I van Nederland vervangen werd door drie Rijksuniversiteiten, waaronder een in Leuven. Geheel in de sfeer van de tijd werd ook die unief geen lang leven beschoren.

Waar komt de KU Leuven dan vandaan? Mechelen, blijkbaar. In 1834 richtten de Belgische bisschoppen de Katholieke Universiteit van België op te Mechelen. Er werd wel naar het oude Leuven gekeken, maar de nieuwe instelling kon zichzelf pas een Leuvense universiteit noemen toen de Rijksuniversiteit ontbonden werd en ze haar intrek deed in de oude gebouwen in Leuven. 

Leuven is niet de enige oude universiteit met een gat in haar geschiedenis door de Franse Revolutie. Het is mogelijks wel de enige die tot driemaal toe opgedoekt is en in drie verschillende steden opnieuw opgericht werd. Historici merken trouwens ook op dat er geen enkele professor uit de oude universiteit van Leuven ooit lesgaf aan de nieuw opgerichte KU Leuven. Het Hof van Cassatie gaf ook in 1846 al te kennen dat de KU Leuven geen voortzetting is van de oude Universiteit van Leuven.

UGent staat dus op een gedeelde eerste plaats als de oudste universiteit van België

Kaat Wils, professor in de geschiedenis aan de KU Leuven, nuanceert de discussie rond de leeftijd van de universiteit. "Voor ons gaat het niet om een soort krampachtig bewijs te leveren dat de universiteit al 600 jaar onafgebroken bestaat. De verjaardag biedt vooral een feestelijk moment om stil te staan bij ons verleden en onze toekomst."

Professor Wils haalt ook de banden tussen de huidige en de historische universiteit aan. "Wij spreken over de oude en de moderne universiteit. Je kan niet ontkennen dat er banden zijn tussen die twee. Bij de oprichting van de moderne universiteit werd bijvoorbeeld gekeken naar de oude. We werken ook in dezelfde historische gebouwen, in dezelfde stad."

Viert de KU Leuven dan wel haar 600e verjaardag? Vanuit een juridisch, organisatorisch en in het begin ook geografisch oogpunt alleszins niet. Als je inspiratie en het (na een omweg in Mechelen) delen van dezelfde stad als geloofwaardige argumenten ziet, misschien wel.

Met 1834 als officieel oprichtingsjaar van de nieuwe universiteit, is de oudste Belgische universiteit dan ook dichter bij huis te vinden. De UGent werd, samen met de Universiteit van Luik en de ontbonden Rijksuniversiteit Leuven, opgericht in 1817. Onze alma mater staat dus op een gedeelde eerste plaats als de oudste universiteit van België.