Bloed, plasma en tranen

Bloed is dikker dan water

Aangenomen wordt dat 3 op de 4 mensen ooit bloed nodig heeft en toch doneert maar 3% van de bevolking bloed. Mensen die doneren, hebben daar vaak een reden voor, ze hebben bijvoorbeeld een familielid dat ooit bloed nodig had. Het aantal donaties lag al laag, maar is alleen maar afgenomen door de pandemie. Nominaal gaat het bij het Rode Kruis Vlaanderen om 250 000 bloeddonaties en 150 000 plasmadonaties in 2023.

Donaties zijn broodnodig. Ze worden meestal gebruikt in situaties waarin iemand bloed verloren heeft, bij een operatie of een bevalling bijvoorbeeld. Ook plasma is bijzonder nuttig, het bevat een stofje dat de farma-industrie nog niet kan namaken. Het wordt onder meer gebruikt in pillen voor mensen met stollingsproblemen. Ook lopen er verschillende onderzoeken naar de rol die plasma kan spelen in immuuntherapie voor kankerpatiënten.

Hoe en wat?

Bloed doneren kan je op verschillende manieren doen. Ten eerste zijn er uiteraard de donorcenta van het Rode Kruis zoals dat in de Sint-Pietersnieuwstraat. Daarnaast organiseert het Rode Kruis ook mobiele collectes, die plaatsvinden bij externe partners zoals UGent, KBC en in de toekomst misschien zelfs IKEA. Al die donaties worden dan verdeeld over verschillende bloedbanken in Vlaanderen. In ons land is er nog een aparte bloedbank, die van het leger. Die is volledig voor en door soldaten en wordt niet gebruikt voor gewone burgers.

Naast bloed kan je bij het Rode Kruis dus ook plasma of bloedplaatjes geven. Plasma is een geel stofje dat bloedcellen, bloedplaatjes en stoffen door je lichaam transporteert. Bloedplaatjes zijn dan weer de stoffen die ervoor zorgen dat je bloed kan stollen wanneer er een wonde is. Bij die donatie gaat je bloed eerst door een centrifuge die je plasma of plaatjes uit je bloed filtert, en daarna de rest weer naar je lichaam brengt. De centrifuge is een vrij grote machine en komt niet mee op de mobiele collectes. Plasma en bloedplaatjes kan je dus enkel doneren in een donorcentrum.

Uit de les biologie herinner je je misschien nog dat er verschillende bloedgroepen bestaan. Mensen met bloedgroep O- worden wel eens een universele donor genoemd, omdat zij als enigen aan iedereen kunnen doneren. Mensen met bloedgroep AB+ zijn daarentegen de universele ontvanger, en kunnen enkel aan anderen met dezelfde bloedgroep doneren. Toch is er voor het Rode Kruis niet zoiets als een minder nuttige bloedgroep. Omdat er altijd een tekort aan bloed is, wordt elke donatie met open armen ontvangen.

Recupereren

Elke bloeddonatie bevat 500 tot 700 milliliter bloed, wat ongeveer 10% van je bloedvolume uitmaakt. Je bent dan onder meer bloedcellen, ijzer en cholesterol kwijt, en er wordt gerekend dat je ruim twee maanden nodig hebt om ervan te herstellen. Om de gezondheid van de donateur te garanderen, kan iedereen maximaal vier keer per jaar bloed doneren.

Wanneer je plasma geeft, worden de meeste stoffen uit je bloed terug naar je lichaam gebracht, wat betekent dat je minder recuperatietijd nodig hebt. Plasma kan je daarom elke 14 dagen doneren. Ben je een superdonateur en combineer je plasma- en bloeddonaties, dan kan je tussen bloeddonaties door nog twee tot drie keer plasma geven.

Een bloeddonatie is eigenlijk ook een gratis bloedtest

Niet alleen de veiligheid van de donateur, maar ook die van de bloedstalen, moet goed gewaarborgd worden. Voor iedere donatie moet je een vragenlijst invullen om te bepalen of jouw bloed bepaalde risico's inhoudt. Ben je bijvoorbeeld onlangs naar het buitenland of naar de tandarts geweest? Dan is de kans hoger dat je drager bent van een ziekte die schadelijk zou kunnen zijn voor de patiënt die het bloed ontvangt. Bij iedere bloeddonatie wordt er ook een testbuisje afgenomen waarop nog een aantal testen uitgevoerd worden. Een bloeddonatie is eigenlijk ook een gratis bloedtest, want stel dat het labo redenen heeft om je bloed af te keuren, dan word je hierover gecontacteerd. Dat bloed belandt niet in de vuilbak, maar wordt dan ingezet voor wetenschappelijk onderzoek.

Mag je doneren tijdens je menstruatie?

Als vrouw verlies je maandelijks al bloed, is het dan wel veilig om ook nog eens bij het Rode Kruis bloed te geven? Jonge vrouwen zijn inderdaad vaker dan de rest van de bevolking het slachtoffer van een ijzertekort. Dit ijzer is van groot belang voor de aanmaak van hemoglobine, het eiwit dat zuurstof transporteert in je lichaam. Bij een bloeddonatie geef je 10% van je hemoglobine af, dat daarna weer aangemaakt moet worden en daarvoor heb je ijzer nodig. Wanneer je dus te weinig ijzer zou hebben, zal het langer duren om de voorraad aan hemoglobine terug aan te vullen.

De studenten kunnen daarna terug naar huis met een goodiebag en een goed gevoel over zichzelf!

Maar gelukkig houdt het Rode Kruis hier rekening mee. Iedere keer dat je bloed doneert, wordt er gecontroleerd of je nog voldoende hemoglobine hebt. Is dat niet het geval, dan zal je in het vervolg geen bloed meer mogen geven. Wel nog plasma, want hierbij wordt al het hemoglobine teruggebracht naar je lichaam.

Bloedserieus

Twee keer per jaar wordt de hal van het UFO overgenomen door het Rode Kruis en er passeren honderden studenten om bloed te doneren. Met die actie proberen ze om zo veel mogelijk jonge mensen te motiveren en zo nieuwe donateurs te recruteren. Ook hier vullen de studenten eerst een vragenlijst in, waarop er een kort medisch onderzoek volgt, en dan de bloedafname van ongeveer 15 minuten. De studenten kunnen daarna terug naar huis met een goodiebag en een goed gevoel over zichzelf! Dit project is al een groot succes gebleken. In 2023 vonden er in universiteiten over heel Vlaanderen al meer dan 10.000 donaties plaats.